Forum Dinozaury.com

Wstęp
Odkrycia najstarszych śladów tetrapodów i dinozauromorfów dokonane przez Grzesia Niedźwiedzkiego wpisują się w znaną paleontologom prawidłowość - zapis ichnologiczny często jest lepszym źródłem datowania genezy danej grupy niż zapis kostny. Wystarczy sobie uzmysłowić, że kręgowiec może po sobie pozostawić maksymalnie jeden szkielet, ale potencjalnie wiele różnych ścieżek śladów. Obecnie wiemy już, że ptaki należy łączyć z maniraptorami, jednak jaka jest dokładnie geneza samych ptaków, a więc i adaptacji do lotu? Zapis ichnologiczny tropów o szeroko rozstawionych palcach i pierwszym palcu zwróconym przeciwstawnie ku tyłowi może nas wesprzeć w próbach odpowiedzi na to pytanie. Lockley i inni (1992) dokonali syntezy znanego wówczas zapisu ichnologicznego ptaków mezozoicznych. Oczywiście od tego czasu wiele się zmieniło... Dziś znamy wiele ptasich tropów z końca mezozoiku. By poszukać najstarszych tropów ptaków, musimy jednak zerknąć na skały starsze od tych, w których znaleziono Anchiornis: środkojurajskie, wczesnojurajskie, a może i... triasowe.

Tropy z formacji Laguna Brava
Melchor i inni (2002) w sensacyjnym artykule na łamach Nature opisali z Argentyny późnotriasowe tropy wyglądające na ptasie. Później ukazało się jeszcze wiele prac opisujących tamtą tafocenozę, np.: Melchor i inni, 2006; de Valais i inni, 2008; oraz Genise i inni, 2009. W tej ostatniej opisano ścieżki związane z typowo ptasim zachowaniem, jak start i lądowanie. Wiek znalezisk w kolejnych pracach asekuracyjnie przyjmowano na późny trias - wczesną jurę. Melchor i inni (2013) zdegradowali jednak znaczenie własnego odkrycia, wykazując, że ów tropy nie należą do formacji Santo Domingo, lecz Laguna Brava, wieku... późnoeoceńskiego!

Tropy z Polski
W związku z falsyfikacją wieku tropów z Argentyny, najstarszymi potencjalnymi ptasimi tropami pozostają skamieniałości Plesiornis, znane głównie z wczesnej jury Polski. Zostały opisane w publikacji (Gierliński, 1996) i kilku doniesieniach konferencyjnych (Gierliński, 1999, 2000; Gierliński i Sabath, 1998). Czy to w rzeczywistości tropy ptaków? Skamieniałości te z pewnością wymagają rewizji, czym w przyszłości zajmie się być może... jeden z Forumowiczów.

Inne znaleziska
Sporadycznie donoszono o innych przed-kredowych tropach ptaków. Triasowe i jurajskie ślady opisywane jako Trisauropodiscus, mogą w rzeczywistości reprezentować tropy dinozaurów ptasiomiednicznych pokrewnych twórcom Anomoepus. Dinozaury z tej grupy mogły też być twórcami śladów ze środkowej jury Maroka (Belvedere i inni, 2011).

Podsumowanie
Na dzień dzisiejszy nie mamy jednoznacznych ptasich tropów z przedziału trias - jura środkowa. Ze znanych ewentualności, największy potencjał badawczy mają znaleziska z Polski.

Literatura
Belvedere i inni, 2011, The oldest evidence for birds in Northern Gondwana? Small tridactyl footprints from the Middle Jurassic of Msemrir (Morocco)
de Valais i inni, 2008, Ichnotaxonomy of bird-like footprints: An example from the Late Triassic-Early Jurassic of northwest Argentina
Genise i inni, 2009, Application of neoichnological studies to behavioural and taphonomic interpretation of fossil bird-like tracks from lacustrine settings: The Late Triassic–Early Jurassic? Santo Domingo Formation, Argentina
Gierliński, 1996, Avialian theropod tracks from the Early Jurassic strata of Poland
Gierliński, 1999, O ptasim pochodzeniu wczesnojurajskich tropów Plesiornis
Gierliński, 2000, Feather and avian origin in the light of ichnological data
Gierliński i Sabath, 1998, Protoavian affinity of the Plesiornis trackmaker
Lockley i inni, 1992, The track record of Mesozoic birds
Melchor i inni, 2002, Bird-like fossil footprints from the Late Triassic
Melchor i inni, 2006, Lithofacies distribution of invertebrate and vertebrate trace-fossil assemblages in an Early Mesozoic ephemeral fluvio-lacustrine system from Argentina: Implications for the Scoyenia ichnofacies
Melchor i inni, 2013, A Late Eocene date for Late Triassic bird tracks


szlak Plesiornis z Glinianego Lasu w Górach Świętokrzyskich (z Gierliński i Pieńkowski, 1999 - Dinosaur track assemblages from the Hettangian of Poland)

A protoavis to chimera ???

Mój tekst dotyczył wyłącznie tropów. Protoavis znany jest ze skamieniałych kości i faktycznie przez większość badaczy uważany jest za chimerę, ale ten materiał też należałoby zrewidować!

Artykuł ciekawy (w poprzedniej wersji postu z zbyt szybkiego pisanai wpadło tu słowo "czasem", którego nie miałem na myśli), ale przydało by się dopisać o tym, że autorami części rzekomych ptasich śladów mogą być heterodontozaurydy, bazalne ornitopody, a nawet nieptasie teropody.

Jako ciekawostke dodam, ze dolna czesc formacji LB to pewnie jeszcze cos innego, o ile potwierdza sie znaleziska szczatkow tytanozaurow! Mamy tam wiec zapewne podobnie wyksztalcone osady od triasu przez krede az po eocen, ktora sa slabo podzielone stratygraficznie na odmienne formacje.

Dobry artykuł (dostrzegam pewne uproszenienia, ale są OK). Jedna uwaga jest jednak konieczna:

nie można tak pisać, bo Maniraptora to takson nazwany przez Gauthiera (1986) ewidentnie jako klad zawierający ptaki (zresztą Maniraptora to prawie wyłącznie Avialae [=ptaki?], plus kilka mało znaczących grup bazalnych). Oczywiście co innego gdybyś napisał, że ptaki należy łączyć np. z dinozaurami czy teropodami.

Poczytałem dalszą literaturę... artykuł do napisania od nowa...

Wstęp
Odkrycia najstarszych śladów tetrapodów i dinozauromorfów przez Grzesia Niedźwiedzkiego wpisują się w znaną paleontologom prawidłowość - zapis ichnologiczny często jest lepszym źródłem datowania genezy danej grupy niż zapis kostny. Wystarczy sobie uzmysłowić, że kręgowiec może po sobie pozostawić maksymalnie jeden szkielet, ale potencjalnie wiele różnych ścieżek śladów. Obecnie wiemy już, że ptaki należy łączyć z maniraptorami, jednak jaka jest dokładnie geneza samych ptaków, a więc i geneza anatomii stopy zwierzęcia zdolnego lotu? Zapis ichnologiczny tropów o szeroko rozstawionych palcach i pierwszym palcu zwróconym przeciwstawnie ku tyłowi może nas wesprzeć w próbach odpowiedzi na to pytanie. Niestety wciąż brak konsensu co do zestawy cech wyróżniających tropy ptasie – w rezultacie różni autorzy stosują różne kryteria. Lockley i inni (1992) dokonali syntezy znanego wówczas zapisu ichnologicznego ptaków mezozoicznych, ponowna próba podjęta została dekadę później (Lockley i Rainforth, 2002) i okazała się o wiele mniej optymistyczna – wiele ptasiopodobnych tropów uznano dzieła nieptasich dinozaurów. Dziś znamy wiele ptasich tropów z końca mezozoiku, lecz przede wszystkim są to skamieniałości kredowe. Obecnie też o wiele lepiej rozpoznajemy tropy pterozaurów, część z nich uznawano dawniej za ptasie (być może należą tu również znaleziska z późnej jury Hiszpanii). By poszukać najstarszych tropów ptaków, musimy jednak zerknąć na skały równie stare i starsze co te, w których znaleziono Anchiornis: środkojurajskie, wczesnojurajskie, a może i... triasowe. Zacznijmy jednak od jaskrawej pomyłki…

Tropy z formacji Laguna Brava
Melchor i inni (2002) w sensacyjnym artykule na łamach Nature opisali z Argentyny późnotriasowe tropy wyglądające na ptasie. Później ukazało się jeszcze wiele prac opisujących tamtą tafocenozę, np.: Melchor i inni (2006); de Valais i Melchor (2008); oraz Genise i inni (2009). W tej ostatniej opisano ścieżki związane z typowo ptasim zachowaniem, jak start i lądowanie. Wiek znalezisk w kolejnych pracach asekuracyjnie przyjmowano na późny trias - wczesną jurę. Wyróżniono tam kilka form śladów: typ A (później Gruipeda dominguensis), B (później cf. Alaripeda isp.), C i formę podobną do G. dominguensis, ale o dłuższym śladzie pierwszego palca. Melchor i inni (2013; zob. też Vizán i inni, 2013) zdegradowali jednak znaczenie własnego odkrycia, wykazując, że ów tropy nie należą do formacji Santo Domingo, lecz Laguna Brava, wieku... późnoeoceńskiego! Materiał typowy Gruipedia znany jest z miocenu, de Valais i Melchor (2008) za jego młodszy synonim uznali między innymi wczesnojurajski Trisauropodiscus. Również topotyp Alaripeda pochodzi z miocenu. Taka a nie inna synonimika może być przykładem negatywnych skutków używania parataksonomii (ichnotaksonomii) do rozwiązywania problemów natury ewolucyjnej. Warto dodać, że w swoim czasie tropy z Argentyny przypisywano domniemanemu praptakowi Protoavis (dziś najczęściej uznawanego za chimerę).


Gruipeda dominguensis z eocenu Argentyny (z Melchor i inni, 2002)

Trisauropodiscus i podobne
Sporadycznie donoszono o innych przed-kredowych tropach ptaków. Ellenberg (1970, 1972) opisał z późnego triasu warstw Stormberg południowej Afryki 6 ichnogatunków ptakopodobnych śladów nazwanych przez niego Trisauropodiscus. Różnią się morfologią, największy ze śladów ma 23 cm szerokości. Prawdopodobnie są to ślady różnych dinozaurów. Ellenberg opisał zresztą i inne ptasie tropy, z odciskami piór skrzydeł – nie można jednak zweryfikować statusu tego materiału. Do Trisauropodiscus zaliczono też nowy ichnogatunek z wczesnej jury USA (T. moabensis), ale później zaklasyfikowano go do Anomoepus (Lockley i Gierliński, 2006). Wszystkie te triasowe i jurajskie ślady, opisywane na którymś etapie pod nazwą Trisauropodiscus, mogą w rzeczywistości reprezentować tropy dinozaurów ptasiomiednicznych pokrewnych twórcom Anomoepus. Dinozaury z tej grupy mogły też być twórcami śladów ze środkowej jury Maroka (Belvedere i inni, 2011). Wiele pierwotnie opisanych jako ptakopodobne teropodzie tropy zreinterpretowano więc jako ślady dinozaurów ptasiomiednicznych.


tropy z jury Maroka (z Belvedere i inni, 2011)

Tropy z Polski
W związku z falsyfikacją wieku tropów z Argentyny, najstarszymi potencjalnymi ptasimi tropami pozostają skamieniałości Plesiornis, znane głównie z wczesnej jury Polski. Zostały opisane w publikacji (Gierliński, 1996) i kilku doniesieniach konferencyjnych (Gierliński, 1999, 2000; Gierliński i Sabath, 1998). Czy to w rzeczywistości tropy ptaków? Wątpliwe. Skamieniałości te z pewnością wymagają jednak rewizji, czym w przyszłości zajmie się być może... jeden z Forumowiczów.


szlak Plesiornis z Glinianego Lasu w Górach Świętokrzyskich (z Gierliński i Pieńkowski, 1999 - Dinosaur track assemblages from the Hettangian of Poland)

Podsumowanie
Już Hitchock (1858) opisał z jury tropy ptaków. Ich klasyfikacja zmieniła w chwili odkrycia przez naukę (nieptasich) dinozaurów. Na dzień dzisiejszy nie mamy jednoznacznych ptasich tropów z przedziału trias - jura środkowa. Ze znanych ewentualności, największy potencjał badawczy mają znaleziska z Polski.

Literatura
Belvedere i inni, 2011, The oldest evidence for birds in Northern Gondwana? Small tridactyl footprints from the Middle Jurassic of Msemrir (Morocco)
de Valais i inni, 2008, Ichnotaxonomy of bird-like footprints: An example from the Late Triassic-Early Jurassic of northwest Argentina
Genise i inni, 2009, Application of neoichnological studies to behavioural and taphonomic interpretation of fossil bird-like tracks from lacustrine settings: The Late Triassic–Early Jurassic? Santo Domingo Formation, Argentina
Gierliński, 1996, Avialian theropod tracks from the Early Jurassic strata of Poland
Gierliński, 1999, O ptasim pochodzeniu wczesnojurajskich tropów Plesiornis
Gierliński, 2000, Feather and avian origin in the light of ichnological data
Gierliński i Sabath, 1998, Protoavian affinity of the Plesiornis trackmaker
Lockley i Gierliński, 2006, Diverse vertebrate ichnofaunas containing Anomoepus and other unusual trace fossils from the Lower Jurassic of the western United States: implications for paleoecology palichnostratigraphy
Lockley i Rainforth, 2002, The track record of Mesozoic birds and pterosaurs: an ichnological and paleoecological perspective
Lockley i inni, 1992, The track record of Mesozoic birds
Melchor i inni, 2002, Bird-like fossil footprints from the Late Triassic
Melchor i inni, 2006, Lithofacies distribution of invertebrate and vertebrate trace-fossil assemblages in an Early Mesozoic ephemeral fluvio-lacustrine system from Argentina: Implications for the Scoyenia ichnofacies
Melchor i inni, 2013, A Late Eocene date for Late Triassic bird tracks
Vizán i inni, 2013, Geological setting and paleomagnetism of the Eocene red beds of Laguna Brava Formation (Quebrada Santo Domingo, northwestern Argentina)

Dokładniej nie czytałem ale skoro już tak rozwijasz, to możesz też wspomnieć o tym i itp., także triasowych:
Mudroch, A., Richter, U., Joger, U., Kosma, R., Idé, O. & Maga, A. (2011) "Didactyl Tracks of Paravian Theropods (Maniraptora) from the ?Middle Jurassic of Africa" PLoS ONE 6(2), e14642. doi:10.1371/journal.pone.0014642

Zob. też moją wcześniejszą uwagę.