Odkrycia najstarszych śladów tetrapodów i dinozauromorfów dokonane przez Grzesia Niedźwiedzkiego wpisują się w znaną paleontologom prawidłowość - zapis ichnologiczny często jest lepszym źródłem datowania genezy danej grupy niż zapis kostny. Wystarczy sobie uzmysłowić, że kręgowiec może po sobie pozostawić maksymalnie jeden szkielet, ale potencjalnie wiele różnych ścieżek śladów. Obecnie wiemy już, że ptaki należy łączyć z maniraptorami, jednak jaka jest dokładnie geneza samych ptaków, a więc i adaptacji do lotu? Zapis ichnologiczny tropów o szeroko rozstawionych palcach i pierwszym palcu zwróconym przeciwstawnie ku tyłowi może nas wesprzeć w próbach odpowiedzi na to pytanie. Lockley i inni (1992) dokonali syntezy znanego wówczas zapisu ichnologicznego ptaków mezozoicznych. Oczywiście od tego czasu wiele się zmieniło... Dziś znamy wiele ptasich tropów z końca mezozoiku. By poszukać najstarszych tropów ptaków, musimy jednak zerknąć na skały starsze od tych, w których znaleziono Anchiornis: środkojurajskie, wczesnojurajskie, a może i... triasowe.
Tropy z formacji Laguna Brava
Melchor i inni (2002) w sensacyjnym artykule na łamach Nature opisali z Argentyny późnotriasowe tropy wyglądające na ptasie. Później ukazało się jeszcze wiele prac opisujących tamtą tafocenozę, np.: Melchor i inni, 2006; de Valais i inni, 2008; oraz Genise i inni, 2009. W tej ostatniej opisano ścieżki związane z typowo ptasim zachowaniem, jak start i lądowanie. Wiek znalezisk w kolejnych pracach asekuracyjnie przyjmowano na późny trias - wczesną jurę. Melchor i inni (2013) zdegradowali jednak znaczenie własnego odkrycia, wykazując, że ów tropy nie należą do formacji Santo Domingo, lecz Laguna Brava, wieku... późnoeoceńskiego!
Tropy z Polski
W związku z falsyfikacją wieku tropów z Argentyny, najstarszymi potencjalnymi ptasimi tropami pozostają skamieniałości Plesiornis, znane głównie z wczesnej jury Polski. Zostały opisane w publikacji (Gierliński, 1996) i kilku doniesieniach konferencyjnych (Gierliński, 1999, 2000; Gierliński i Sabath, 1998). Czy to w rzeczywistości tropy ptaków? Skamieniałości te z pewnością wymagają rewizji, czym w przyszłości zajmie się być może... jeden z Forumowiczów.
Inne znaleziska
Sporadycznie donoszono o innych przed-kredowych tropach ptaków. Triasowe i jurajskie ślady opisywane jako Trisauropodiscus, mogą w rzeczywistości reprezentować tropy dinozaurów ptasiomiednicznych pokrewnych twórcom Anomoepus. Dinozaury z tej grupy mogły też być twórcami śladów ze środkowej jury Maroka (Belvedere i inni, 2011).
Podsumowanie
Na dzień dzisiejszy nie mamy jednoznacznych ptasich tropów z przedziału trias - jura środkowa. Ze znanych ewentualności, największy potencjał badawczy mają znaleziska z Polski.
Literatura
Belvedere i inni, 2011, The oldest evidence for birds in Northern Gondwana? Small tridactyl footprints from the Middle Jurassic of Msemrir (Morocco)
de Valais i inni, 2008, Ichnotaxonomy of bird-like footprints: An example from the Late Triassic-Early Jurassic of northwest Argentina
Genise i inni, 2009, Application of neoichnological studies to behavioural and taphonomic interpretation of fossil bird-like tracks from lacustrine settings: The Late Triassic–Early Jurassic? Santo Domingo Formation, Argentina
Gierliński, 1996, Avialian theropod tracks from the Early Jurassic strata of Poland
Gierliński, 1999, O ptasim pochodzeniu wczesnojurajskich tropów Plesiornis
Gierliński, 2000, Feather and avian origin in the light of ichnological data
Gierliński i Sabath, 1998, Protoavian affinity of the Plesiornis trackmaker
Lockley i inni, 1992, The track record of Mesozoic birds
Melchor i inni, 2002, Bird-like fossil footprints from the Late Triassic
Melchor i inni, 2006, Lithofacies distribution of invertebrate and vertebrate trace-fossil assemblages in an Early Mesozoic ephemeral fluvio-lacustrine system from Argentina: Implications for the Scoyenia ichnofacies
Melchor i inni, 2013, A Late Eocene date for Late Triassic bird tracks
szlak Plesiornis z Glinianego Lasu w Górach Świętokrzyskich (z Gierliński i Pieńkowski, 1999 - Dinosaur track assemblages from the Hettangian of Poland)
