[OPIS] Triceratops

Wszystko o "rogatych twarzach"
Awatar użytkownika
nazuul
Moderator
Moderator
Posty: 8245
Rejestracja: 3 grudnia 2007, o 19:51

[OPIS] Triceratops

Post autor: nazuul »

Opis (prawie w połowie gotowy): http://encyklopedia.dinozaury.com/index.php/Triceratops


Taksonomia
Historia badań

Autor: MZ, korekta: Marcin Szermański

W ciągu ponad stu lat badań wyróżniono kilkanaście gatunków triceratopsa (przeważnie podaje się 16; zależnie od metody liczenia to przynajmniej 12; biorąc pod uwagę T. "ingens" [nomen nudum] i wszystkie kombinacje [tj. zapisywane jako gatunki Triceratops typowe gatunki Sterrholophus, Agathaumas, Polyonax i Nedoceratops, a także "Bison" alticornis], liczba urasta do 18; kolejnych kilka gatunków - podobnie jak Ugrosaurus olsoni - może reprezentować osobniki triceratops [tj. potencjalne synonimy, wyliczone poniżej], także Eotriceratops xerinsularis może zostać uznany za gatunek Triceratops - zatem nawet 25 nazwanych gatunków może być uznawanych za należące do Triceratops). Większość z nich opisał Marsh w XIX wieku. Za cechy diagnostyczne uznawano często kształt i rozmiary rogów oraz kryzy.
Gilmore (1920, s. 100-101) wskazał, że należy brać pod uwagę czynniki takie jak płeć, ontogeneza czy zmienność osobnicza, zanim uzna się, że różnice obserwowane wśród czaszek Triceratops i innych ceratopsów są istotne taksonomicznie. Gilmore sądził też, że liczba ustanowionych gatunków jest znacząco za duża. Lull (1933, s. 115) stwierdził, że "nadawanie nazwy gatunkowej każdej dość kompletnej czaszce, jak to miało miejsce, wydaje się a priori nierozsądne". Naukowcy sugerowali pewne synonimizacje, Hatcher i in. (1907) i Lull (1933) unieważnili kilka gatunków opartych na fragmentarycznym materiale, lecz rewizji taksonomicznej dokonano jednak dopiero pod koniec XX wieku.
Lehman w pracy magisterskiej (1982 - za Forster, 1990, s. 138) i później w publikacji z 1990 r. uznał, że Triceratops to rodzaj monotypowy, zaś różnice w budowie wynikają z płci a czasem z patologii i zaawansowanego wieku osobników. Wg Sloana (1985 - za Paleobiology Database) ważne są cztery gatunki: T. horridus (= T. eurycephalus, T. flabellatus, T. serratus), T. prorsus (=T. brevicornus), T. elatus (= T. albertensis, T. calicornis) oraz T. obtusus (= Nedoceratops hatcheri).
Na podstawie porównania zróżnicowania rogów triceratopsów ze współczesnymi krętorogimi, takimi jak bawół afrykański (Syncerus caffer) i bawolec (Alcelaphus buselaphus) oraz zbliżonej pozycji stratygraficznej i geograficznej (skamieniałości niemal wszystkich gatunków odkryto na niewielkim obszarze we wschodnim Wyoming - hrabstwo Niobrara), Ostrom i Wellnhofer (1986) stwierdzili, że chodzi o jeden gatunek (T. horridus). Skupili się jednak tylko na okazach typowych i wskazali, że potrzebne są dalsze, szczegółowe badania.
Forster w dysertacji doktorskiej (1990) użyła metody kladystycznej oraz morfometrycznej do rozwiązania problemu gatunków triceratopsa (użycie połączenia obu technik było pionierskie w paleontologii). Forster uznała, że większość z 14 badanych czaszek reprezentuje T. horridus, niektóre to prawdopodobny drugi gatunek - T. prorsus a okaz AMNH 5116 na tyle różni się od pozostałych, że jest z pewnością odrębnym gatunkiem Triceratops. Na konferencji Society of Vertebrate Paleontology z 1990 r. Forster zasugerowała, że ważny jest także T. eurycephalus (Olshevsky, online 2001). Wyniki badań Forster zostały oficjalnie opublikowane, w zmienionym kształcie, dopiero w 1996 r. Analiza kladystyczna pięciu cech u trzynastu czaszek oraz analiza morfometryczna trzydziestu pięciu zmiennych u czternastu osobników wykazały, że Triceratops wykazuje dwa morfotypy. Wg Forster (1996b) oba typy budowy są równomiernie rozmieszczone w czasie i przestrzeni, a ponieważ jeden z nich znacznie przewyższa liczebnością drugi (13:4), Forster wykluczyła dymorfizm płciowy i uznała, że rodzaj Triceratops składa się z dwóch gatunków: T. horridus i T. prorsus (AMNH 5116 uznała za T. horridus).
Wnioski Forster (1996b) nie zostały przyjęte przez wszystkich badaczy, np. Lehman (1998) stwierdził, że ważny jest tylko T. horridus a obserwowane różnice są gradualne. Farke (1997) na podstawie danych morfometrycznych 23 osobników wyróżnił dwa gatunki: T. horridus i T. prorsus. Ten drugi miałby mieć krótsze, bardziej zakrzywione i węziej rozstawione rogi nadoczne, krótszą, węższą i niższą kryzę oraz trochę dłuższy róg nosowy; różnice między gatunkami były gradualne. Farke zauważył, że T. horridus jest częstszy w osadach formacji Lance, a T. prorsus w położonej bardziej na północ formacji Hell Creek. Farke zgodził się też z Forster (1996b), że istotny w rozróżnianiu gatunków jest kształt pyska i zasugerował, że jest on wynikiem preferencji żywieniowych: liście zachowane w osadach formacji Hell Creek są większe, co wskazywać ma na większą ilość opadów i bujniejszą roślinność w tym środowisku. Happ i Morrow (1996) przebadali 22 czaszki i stwierdzili, że kąt przecięcia się krzywych tworzących boczne powierzchnie rogów nosowych wynosi u osobników z terenów północnych 39 +/- 8 stopni (wąskie rogi) a u osobników z południa 76+/-9 stopni (szerokie rogi), zatem ważne są dwa gatunki, rozdzielone geograficznie; badania te nie zostały opublikowane. Z geograficznym zróżnicowaniem dwóch gatunków zgodził się także Paul (2010a), który uznał, że T. horridus był gatunkiem bardziej południowym a w północnej części USA (?Montana) żył obok T. prorsus, który był rzadszy i jako jedyny żył także w Kanadzie. Proponowano także, że osobniki żyjące bardziej na północ są większe (Sloan, 1976 - za Anderson, 1999), jednak było to obalane przez innych badaczy (Anderson, 1999).

Obrazek
AMNH 5116. Źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/File: ... s_dino.jpg

Bibliografia (częściowa i nieujednolicona)
Anderson, J.S. (1999) "Occipital condyle in the ceratopsian dinosaur Triceratops, with comments on body size variation" Contributions from the Museum of Paleontology, the University of Michigan, 30(80, 215-231.
Farke, A. A. 1997. The distribution and taxonomy of Triceratops, in: D. L. Wolberg, E. Stump, and G. Rosenberg, eds. Dinofest International: Proceedings of a Symposium Held at Arizona State University. Philadelphia: Academy of Natural Sciences, pp. 47-49.
Forster, C.A. (1990) "The cranial morphology and systematics of Triceratops, with a preliminary analysis of ceratopsian phylogeny" dysertacja doktorska, University of Pennsylvania, 1-227.
Forster, C.A. (1996b) "Species resolution in Triceratops: cladistic and morphometric approaches" Journal of Vertebrate Paleontology, 16 (2), 259-270.
Gilmore, C. W., 1920, A new restoration of Triceratops, with notes on the osteology of the genus. Proceedings of the United States National Museum, 55, 97-112
Happ, J. W. & C. M. Morrow. 1996. Separation of Triceratops (Dinosauria: Ceratopsidae) into two allopatric species by cranial morphology. Journal of Vertebrate Paleontology 16 (3, suplement), Abstracts of Papers, Fifty-Sixth Annual Meeting, 40A. [abstrakt]
Hatcher, J. B., Marsh, O. C., & Lull, R. S. (1907) "The Ceratopsia" US Geological Survey Monograph, 49, 1-300.
Lehman, T. M. (1990) "The ceratopsian subfamily chasmosaurinae: sexual dimorphism and systematics" [w:] Carpenter, K. & Currie, P.J. (red.) "Dinosaur Systematics: Approaches and Perspectives" wyd. Cambridge University, New York, 211–229
Lehman, T.M. 1998. A gigantic skull and skeleton of the horned dinosaur Pentaceratops sternbergi from New Mexico. Journal of Paleontology 72, 894-906.
Lull, R. S. (1933) "A revision of the Ceratopsia, or horned dinosaurs" Memoirs of the Peabody Museum of Natural History, 3, 1-175.
Olshevsky, online 2001 http://dml.cmnh.org/2001Aug/msg00241.html
Ostrom, J. H.; Wellnhofer, P. (1986). "The Munich specimen of Triceratops with a revision of the genus". Zitteliana 14: 111–158.
Paleobiology Dababase http://paleodb.org/?a=displayReference& ... e_no=24896
Paul, G. S. (2010a) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford
Obrazek
[Stamp: Apsaravis] [Avatar: P. Weimer, CC BY-NC-SA 2.0]

Awatar użytkownika
nazuul
Moderator
Moderator
Posty: 8245
Rejestracja: 3 grudnia 2007, o 19:51

[OPIS Triceratops] Anageneza i heterochronia

Post autor: nazuul »

Taksonomia
Anageneza i heterochronia

Autorzy: Maciej Ziegler i Marcin Szermański

Niepublikowane badania Scannelli i Fowlera (2009) wykazały, że dwie morfologie (gatunki) wyróżnione przez Forster (1996b) - T. horridus i T. prorsus - są rozdzielone czasowo i reprezentują wprawdzie dwa końce szerokiego spektrum (Lehman, 1998), ale transformacji ewolucyjnej jednej linii - anagenezy (podział linii anagenetycznej Triceratops na gatunki jest arbitralny, ale wydaje się, że za ważne można uznać T. horridus i T. prorsus [lub T. labellatus albo T. serratus, zob. niżej]). Wydaje się, że badania Scannelli i Fowlera (2009; Scannella i in., 2012) są ograniczone do formacji Hell Creek. Hipoteza rozdzielenia czasowego nie pasuje do danych stratygraficznych podanych przez Lulla (1915), u którego co najmniej dwa okazy z dziesięciu zaliczanych do jednego z dwóch gatunków musiałyby być nieprawidłowo zlokalizowane a także do niepublikowanych danych (DePalma, 2010), wg których w górnej cześci formacji Hell Creek obecne są oba gatunki.

Wg niepublikowanych badań T. horridus pochodzi z dolnych i środkowych warstw formacji Hell Creek a T. prorsus z górnych (Scannella i in., 2012). Cechy charakterystyczne T. horridus i T. prorsus są w dużej mierze wynikiem zmian heterochronicznych - opóźnień lub przyspieszeń rozwoju danych struktur w ontogenezie w trakcie ewolucji (Scannella i Fowler, 2009; Scannella, 2010; Scannella i in., 2012). Osobniki znajdujące się w wyższych warstwach zachowują młodocianą morfologię pyska (ang. rostrum) i wykazują zredukowane, bocznie ściśnięte rogi nadoczne w późniejszym stadium ontogenezy (neotenia, pedomorfia). Tendencje peramorficzne obejmują natomiast wzrost długości rogu nosowego i zamknięcie ciemiączka ciemieniowo-czołowego (frontoparietal fontanelle - Farke, 2010) (Scannella i Fowler, 2009; Scannella, 2010).

Osobniki wykopane z górnych warstw środkowej części formacji Hell Creek (ok. 5 metrów poniżej granicy górnych pokładów tej formacji) wykazują cechy pośrednie pomiędzy T. horridus i T. prorsus. Czaszki tych okazów mają cechy właściwe dla obu gatunków: wydłużone rogi nadoczne i wyraźny przedni wyrostek nosowy, charakterystyczne dla triceratopsów z dolnych warstw formacji Hell Creek oraz wydłużony róg nosowy, rozszerzony wyrostek zstępujący kości przedszczękowej i głębokie rostrum – charakterystyczne dla triceratopsów z górnych warstw (Scannella i in., 2012).


Obrazek
Ontogeneza Triceratops. (a) UCMP 154452 (T. sp.); (b) MOR 1199 (T. horridus); (c) MOR 1110 (T. prorsus); (d) MOR 1120 (T. horridus); (e) MOR 004 (T. prorsus). Źródło: Horner i Goodwin, 2006.

Obrazek
Okazy typowe T. horridus i T. prorsus. Źródło: Ostrom i Wellnhofer, 1986.

Bibliografia:
DePalma, R.A. (2010) "Geology, Taphonomy, and Paleoecology of a Unique Upper Cretaceous Bonebed Near the Cretaceous-Tertiary Boundary in South Dakota" praca magisterska, University of Kansas, Lawrence http://hdl.handle.net/1808/6419
Forster, C.A. (1996b) "Species resolution in Triceratops: cladistic and morphometric approaches" Journal of Vertebrate Paleontology, 16 (2), 259-270.
Horner, J. R. & Goodwin, M. B. (2006) "Major cranial changes during Triceratops ontogeny" Proceedings of the Royal Society of London B, 273: 2757–2761. doi: 10.1098/rspb.2006.3643
Lehman, T.M. 1998. A gigantic skull and skeleton of the horned dinosaur Pentaceratops sternbergi from New Mexico. Journal of Paleontology 72, 894-906.
Lull, R. S. 1915 The mammals and horned dinosaurs of the Lance Formation of Niobrara County, Wyoming. American Journal of Science, series 4, 40: 319–348.
Ostrom, J. H.; Wellnhofer, P. (1986). "The Munich specimen of Triceratops with a revision of the genus". Zitteliana 14: 111–158.
Scannella, J.B. (2010) "Triceratops: a model organism for deciphering dinosaur heterochrony" Society of Vertebrate Paleontology Seventienth Anniversary Meeting Program and Abstracts Book, 158A [abstrakt] 
Scannella , J.B. & Fowler, D.W. (2009) "Anagenesis in Triceratops: evidence from a newly resolved stratigraphic framework for the Hell Creek Formation" North American Paleontological Convention, abstracts volume, 148 [abstrakt ]
Scannella, J.B., Fowler, D.W., Goodwin, M.G. & Horner, J.R. (2012) "Transitional Triceratops: Details of an ontogenetic sequence from the upper Middle Unit of the Hell Creek Formation, Montana" Journal of Vertebrate Paleontology, 32(5, suplement), 166 [abstrakt]
Obrazek
[Stamp: Apsaravis] [Avatar: P. Weimer, CC BY-NC-SA 2.0]

Awatar użytkownika
nazuul
Moderator
Moderator
Posty: 8245
Rejestracja: 3 grudnia 2007, o 19:51

[OPIS Triceratops] Diagnoza

Post autor: nazuul »

Taksonomia
Diagnoza

Autorzy: Maciej Ziegler i Marcin Szermański

Rodzaj i T. horridus
Obecnie rodzaj Triceratops, jak i typowy gatunek (T. horridus), diagnozuje się następująco:
1) Scannella i Horner, 2010 (zmodyfikowane z Ostrom i Wellnhofer, 1986 i Forster, 1996b) - pominięto cechy wynikające z uznania Torosaurus za synonim Triceratops (zob. opis Torosaurus) a wiele, nawet wszystkie z niżej wymienionych cech jest obecnych u znacznej części Ceratopsidae:
Wydłużone rogi nadoczne (powstałe w wyniku połączenia kości zaoczodołowej i przedczołowej wcześnie w ontogenezie) i pojedynczy, zróżnicowanej budowy róg nosowy (tworzony przez kość nanosową - epinasale). Kość nanosowa (epinasale) łączy kompleks rostralno-nosowo-przedszczękowy. Kształt ciemiączka (fontanelle) k. czołowej jest zmienny, na ogół okrągły, a u niektórych osobników widać jego brak w wyniku zrośnięcia kości czołowej i ciemieniowej. Kryza (złożona z k. ciemieniowej i łuskowej) w porównaniu do innych chasmozaurynów stosunkowo krótka, szeroka, wachlarzowata. Mocno falisty środkowy grzbiet ciemieniowy staje się u dorosłych płaski. Obecność epiparietales i episquamosales (rożków) na tylnych-bocznych krawędziach kryzy. Kość najarzmowa (epijugale) na k. jarzmowej zrasta kompleks k. jarzmowej i kwadratowo-jarzmowej.
2) Longrich, 2011 oraz Longrich i Field, 2012 (gwiazdką oznaczono cechy podane tylko przez Longricha [2011]; część cech była wymieniana wcześniej w takim kontekście - Farke, 2011) - cechy kryzy odróżniające Triceratops od potencjalnego synonimu - Torosaurus (zob. opis):
Kości ciemieniowe pozbawione okien. Tylna krawędź k. ciemieniowej gruba* i zadarta ku górze. Obecność 5-7 epiparietales, w tym epiparietale położony centralnie. Kość łuskowa krótka* i płaska - bez podłużnego wzniesienia wzdłuż łączenia z k. ciemieniową.
3) Triceratops nie ma także cech diagnostycznych Eotriceratops (Wu i in., 2007, zob. też opis Eotriceratops).

T. horridus charakteryzuje się brakiem cech diagnostycznych T. prorsus (zob. niżej), w porównaniu do niego ma m.in. krótki róg nosowy i długi pysk (rostrum) (cechy plezjomorficzne - Forster, 1996b; krótki róg nosowy znany jest także u prawdopodobnego przodka - Eotriceratops - Wu i in., 2007), a wg niepublikowanych danych także wyraźny przedni wyrostek nosowy (Scannella i in., 2010).
Z kryzy holotypu T. horridus zachowała się tylko niewielka przednia część. Lull (1933, s. 116) określił ją jako "grubą" (heavy), przez co można przypuszczać, że była taka, jak u większości triceratopsów, a nie cienka, jak u torozaurów (zob. opis Torosaurus).

T. prorsus
Cechy diagnostyczne T. prorsus to:
1) Forster, 1996b:
Krótszy, bardziej zaokrąglony przód pyska (dziób). Duży i skierowany ku przodowi róg nosowy. Skrócone rogi nadoczne. Brak ciemiączek ciemieniowo-czołowych (frontoparietal fontanelle - Farke, 2010) (ciemiączka ma GMNH-PV 124, zaliczony do tego gatunku przez Longricha i Fielda [2012] - Fujiwara i Takakuwa, 2011, ryc. 5B-C; Goussard [2006, s. 473] sugeruje, że to cecha ontogenetyczna; cecha obecna także u Arrhinoceratops i wielu Torosaurus latus - Farke, 2010).
2) Longrich i Field, 2012:
Mocno wypukła boczna krawędź kości łuskowej. Skierowany pionowo wyrostek nosowy kości przedszczękowej.
3) Scannella i in., 2012:
Niepublikowane badania wykazały istnienie kolejnych cech diagnostycznych kości nosowej, rogu nosowego (epinasal) i kości przedszczękowej, m.in. rozszerzony wyrostek zstępujący kości przedszczękowej.

Potencjalne synonimy
Na podstawie ww. cech prawdopodobnie nieodróżnialne są Nedoceratops hatcheri (T. horridus?), Tatankaceratops sacrisonorum (T. prorsus?) i Ojoceratops fowleri (T. horridus?) (zob. opisy). Nie jest pewne, na ile cechy podane jako diagnostyczne dla tych gatunków są rzeczywiście takimi (np. Longrich, 2011). Wg niepublikowanych badań Ojoceratops i ?Torosaurus utahensis mogą być wcześniejszymi przedstawicielami linii anagenetycznej Triceratops (Fowler, 2010; Fowler i in., 2011). Torosaurus latus wpasowuje się w diagnozę Triceratops wg Scannelli i Hornera (2010), ale nie Longricha (2011) oraz Longricha i Fielda (2012) a opisane w literaturze osobniki wykazują plezjomorficzną morfologię pyska T. horridus (holotyp, ANSP 15192, MOR 981, MOR 1122).


Przykładowe zdjęcia ukazujące morfologię gatunków Triceratops, numery katalogowe i stopień autentyczności okazów nieznane (pierwszy jest dość kompletny, brak niektórych elementów pozaczaszkowych - MOS online):

Obrazek
T. horridus z Museum of Science, Boston. Autor: Daderot, źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/File: ... G_3203.JPG

Obrazek
T. prorsus z Natural History Museum, Los Angeles. Autor: Allie Caulfield, źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/File: ... _mount.jpg

Bibliografia:
Farke, A.A. (2010) "Evolution, homology, and function of the supracranial sinuses in ceratopsian dinosaurs" Journal of Vertebrate Palaeontology, 30(5): 1486-1500.
Farke, A. A. (2011) "Anatomy and Taxonomic Status of the Chasmosaurine Ceratopsid Nedoceratops hatcheri from the Upper Cretaceous Lance Formation of Wyoming, U.S.A." PLoS ONE 6(1): e16196. doi:10.1371/journal.pone.0016196
Forster, C.A. (1996b) "Species resolution in Triceratops: cladistic and morphometric approaches" Journal of Vertebrate Paleontology, 16 (2), 259-270.
Fowler, D.W. (2010) Anagenesis and long-term morphologic trends in Chasmosaurinae (Dinosauria: Ceratopsidae) revealed by a new high-resolution chronostratigraphic framework, ontogenetic analysis, and description of two new taxa" Journal of Vertebrate Paleontology 30(5, suplement), 91A.
Fowler, D.W., Scannella, J.B., & Horner, J.R (2011) "Reassessing ceratopsid diversity using unified frames of reference" Journal of Vertebrate Paleontology 31(5, suplement), 111.
Fujiwara, S.-i. & Takakuwa, Y. 2011. A sub-adult growth stage indicated in the degree of suture co-ossification in Triceratops. Bulletin of the Gunma Museum of Natural History 15:1-17
Goussard F. 2006. The skull of Triceratops in the palaeontology gallery, Muséum national d’Histoire naturelle, Paris. Geodiversitas 28 (3) : 467-476.
Longrich, N. R. (2011) "Titanoceratops ouranos, a giant horned dinosaur from the late Campanian of New Mexico" Cretaceous Research, 32(3), 264-276. doi:10.1016/j.cretres.2010.12.007
Longrich NR, Field DJ (2012) Torosaurus Is Not Triceratops: Ontogeny in Chasmosaurine Ceratopsids as a Case Study in Dinosaur Taxonomy. PLoS ONE 7(2): e32623. doi:10.1371/journal.pone.0032623
Lull, R. S. (1933) "A revision of the Ceratopsia, or horned dinosaurs" Memoirs of the Peabody Museum of Natural History, 3, 1-175.
MOS, online http://www.mos.org/exhibits/triceratops-cliff
Ostrom, J. H.; Wellnhofer, P. (1986). "The Munich specimen of Triceratops with a revision of the genus". Zitteliana 14: 111–158.
Scannella, J. B. & Horner, J. R. (2010) "Torosaurus Marsh, 1891, is Triceratops Marsh, 1889 (Ceratopsidae: Chasmosaurinae): synonymy through ontogeny" Journal of Vertebrate Paleontology, 30 (4), 1157-1168.
Scannella, J.B., Fowler, D.W., Goodwin, M.G. & Horner, J.R. (2012) "Transitional Triceratops: Details of an ontogenetic sequence from the upper Middle Unit of the Hell Creek Formation, Montana" Journal of Vertebrate Paleontology, 32(5, suplement), 166 [abstrakt]
Wu, X-c., Brinkman, D.B., Eberth, D.A. & Braman, D.R. (2007) "A new ceratopsid dinosaur (Ornithischia) from the uppermost Horseshoe Canyon Formation (upper Maastrichtian), Alberta, Canada" Canadian Journal of Earth Sciences, 44(9): 1243-1265.
YPM online 2013 http://www.youtube.com/watch?v=XTVpo3grXMY
Obrazek
[Stamp: Apsaravis] [Avatar: P. Weimer, CC BY-NC-SA 2.0]

Awatar użytkownika
nazuul
Moderator
Moderator
Posty: 8245
Rejestracja: 3 grudnia 2007, o 19:51

Re: [OPIS Triceratops] Taksonomia

Post autor: nazuul »

Umieściłem już gotową część opisu w ED:
http://encyklopedia.dinozaury.com/index.php/Triceratops

Rozdziały 1-4 są zrobione szczątkowo, więc proszę na razie nie patrzeć na to.
Rozdziały 5-8 to umieszczenie powyższych fragmentów.
Rozdział 9-14 (moje) są nowe i gotowe (ale może jeszcze rozwinę).
EDIT: Dodany rozdział 14 (szermana)

Choć hasło jest najobszerniejszym w ED, to jest tak naprawdę bardzo skrócone. W "materiale kopalnym" praktycznie nie jest wskazane, co zawierają poszczególne okazy, podczas gdy regułą w ED jest podawanie każdej kości. W dużej mierze brałem pod uwagę okazy niewzmiankowane w literaturze. Różne informacje z "materiału kop." raczej będzie trzeba przenieść do części o budowie i innych. Diagnoza wyjątkowo jest szczegółowo, gdyż akurat tutaj jest istotna. "Taksonomia - historia badań" jest (wbrew pozorom) skrótowo (inne aspekty historyczne nie są przewidziane). Hasło będzie znacznie obficiej ilustrowane (postaram się umieścić każdy okaz).
Obrazek
[Stamp: Apsaravis] [Avatar: P. Weimer, CC BY-NC-SA 2.0]

Utahraptor
Moderator
Moderator
Posty: 2572
Rejestracja: 22 października 2007, o 18:29

Re: [OPIS Triceratops] Taksonomia

Post autor: Utahraptor »

Podziwiam rozmach i trzymam kciuki za ukończenie dzieła. Gotowy opis triceratopsa będzie kamieniem milowym w rozwoju ED. Nie zapomnijcie o mapce ;)
Biologia, UW

Awatar użytkownika
szerman
Neogeński mastodont
Neogeński mastodont
Posty: 4060
Rejestracja: 23 czerwca 2009, o 10:40
Imię i nazwisko: MSz
Lokalizacja: B-B

Re: [OPIS Triceratops] Taksonomia

Post autor: szerman »

Utahraptor pisze:Nie zapomnijcie o mapce ;)
Z tym może być problem, bo nie przypominam sobie żeby szczątki triceratopsa były w prackach dobrze opisane jeśli chodzi o lokalizację ;) Dokładna lokacja być może dotyczy tylko części osobników, a co z pozostałymi setkami okazów? Ogranieczenie się do stanu albo do hrabstwa będzie problematyczne, poza tym ilość osobników triceratopsa, ?triceratopsa czy "triceratopsa" jest ogromna :shock:
"Mastodon sapiens"

Awatar użytkownika
nazuul
Moderator
Moderator
Posty: 8245
Rejestracja: 3 grudnia 2007, o 19:51

Re: [OPIS Triceratops] Taksonomia

Post autor: nazuul »

Setek okazów nie będzie, bo nie ma tylu na tyle diagnostycznych (w haśle przyjąłem przypisywanie pozytywne tj. tylko okazów, które są odpowiednio diagnostyczne, co wyjaśniłem w odowiednim miejscu). Często podany jest tylko stan albo hrabstwo (do którego ograniczyłem się w spisach), ale zdarzają się też dokładne namiary. Myślę, że można zrobić mapki z dokładnością do hrabstwa (+może dokładność do stanów), osobno dla gatunków, na podstawie samych danych zawartych w opisie. Wiele okazów jest przypisanych do gatunku ze znakami zapytania (wyjaśnione w opisie). W Ostrom i Wellnhoffer 1986 jest mapka (dla jednego hrabstwa). Były hipotezy, że T. prorsus jest bardziej północny a T. horridus południowy, więc takie mapki byłyby testem tej hipotezy (wątpię, by okazała się prawdziwa).
W każdym razie ja nie mam zamiaru bawić się w mapki.
Obrazek
[Stamp: Apsaravis] [Avatar: P. Weimer, CC BY-NC-SA 2.0]

Awatar użytkownika
szerman
Neogeński mastodont
Neogeński mastodont
Posty: 4060
Rejestracja: 23 czerwca 2009, o 10:40
Imię i nazwisko: MSz
Lokalizacja: B-B

Re: [OPIS Triceratops] Taksonomia

Post autor: szerman »

Dodałem akapit o mediach i kapitaliki do nazwisk paleontologów w spisie gatunków - jak będzie on już finalny, to dodam też odnośniki do bardziej znanych, jak Lydekker, Cope czy Sternberg.
nazuul pisze:Choć hasło będzie najobszerniejszym w ED (obecnie to trzeci z najdłuższych teksów w ED, ale jest już jasne, że będzie pierwszy)
Jak można sprawdzić, który tekst w ED jest najdłuższy :?:
"Mastodon sapiens"

Awatar użytkownika
nazuul
Moderator
Moderator
Posty: 8245
Rejestracja: 3 grudnia 2007, o 19:51

Re: [OPIS Triceratops] Taksonomia

Post autor: nazuul »

szerman pisze:Jak można sprawdzić, który tekst w ED jest najdłuższy :?:
jest już pierwszy:
http://encyklopedia.dinozaury.com/index.php/Specjalna:Najdłuższe_strony
inne podobne:
http://encyklopedia.dinozaury.com/index ... _specjalne
Obrazek
[Stamp: Apsaravis] [Avatar: P. Weimer, CC BY-NC-SA 2.0]

Awatar użytkownika
nazuul
Moderator
Moderator
Posty: 8245
Rejestracja: 3 grudnia 2007, o 19:51

Re: [OPIS Triceratops] Taksonomia

Post autor: nazuul »

umieściłem jednak mapki, ale z nieznanego mi powodu pokazują też niewprowadzoną lokalizację na wschodzie USA, ciągle też wyskakują błędy, dotyczące różnych lokalizacji, np.:
W Twoim kodzie został wykryty następujący błąd składni:
* Parametr coordinates musi wskazywać jedną lub więcej prawidłowych lokalizacji.Wartość „Harding County, South Dakota, USA.
jak widać, mapki nie są zbytnio informatywne
Obrazek
[Stamp: Apsaravis] [Avatar: P. Weimer, CC BY-NC-SA 2.0]

Awatar użytkownika
Dino
Administrator
Administrator
Posty: 4000
Rejestracja: 13 marca 2006, o 20:45
Imię i nazwisko: Łukasz Czepiński
Lokalizacja: Warszawa
Kontakt:

Re: [OPIS Triceratops] Taksonomia

Post autor: Dino »

Jak wspominałem niedawno - najnowsza aktualizacja silnika Google Maps nie radzi sobie z nazwami własnymi i należy wprowadzać współrzędne.

Awatar użytkownika
szerman
Neogeński mastodont
Neogeński mastodont
Posty: 4060
Rejestracja: 23 czerwca 2009, o 10:40
Imię i nazwisko: MSz
Lokalizacja: B-B

Re: [OPIS Triceratops] Taksonomia

Post autor: szerman »

Nie wiem dokładnie dlaczego czasami wyskakuje ten błąd, wiem za to, że często mapki były rościągane na połowę strony np. u tytanozaura, by po 2 dniach same od siebie się naprawiły... A po kolejnym miesiącu znów jakiś problem, i tak w kółko. Mimo to mapki mają swój urok, dlatego ogólnie staram się je promować :)

EDIT heh, Łukasz mnie wyprzedził ;) Skoro aktualizacja pomieszała w mapkach to aż strach kolejne dodawać...
"Mastodon sapiens"

Awatar użytkownika
Dino
Administrator
Administrator
Posty: 4000
Rejestracja: 13 marca 2006, o 20:45
Imię i nazwisko: Łukasz Czepiński
Lokalizacja: Warszawa
Kontakt:

Re: [OPIS Triceratops] Taksonomia

Post autor: Dino »

tj. niezależna od nas aktualizacja przeprowadzona przez google (przynajmniej tak mi się wydaje, gdyż samemu nic nie grzebałem w skrypcie).

Utahraptor
Moderator
Moderator
Posty: 2572
Rejestracja: 22 października 2007, o 18:29

Re: [OPIS] Triceratops

Post autor: Utahraptor »

To oczywiście wasz artykuł i od was zależy co w nim umieścicie, ale może warto po wstępie zrobić rozdział o paleobiologii - opisać tryb życia triceratopsa. Będzie to atrakcyjne dla młodszych czytelników. Obecny tekst jest dosyć trudny i drobiazgowy - może łatwo zniechęcić początkujących, którzy czytanie ED zaczną od takich dinków. Co o tym sądzicie?
Biologia, UW

Awatar użytkownika
nazuul
Moderator
Moderator
Posty: 8245
Rejestracja: 3 grudnia 2007, o 19:51

Re: [OPIS] Triceratops

Post autor: nazuul »

Oczywiście, że to będzie ("Rozdziały 1-4 są zrobione szczątkowo, więc proszę na razie nie patrzeć na to", "Hasło w trakcie rozbudowy: #budowa i #ontogeneza oraz dodanie nowych rozdziałów"). Właściwie to obecnie hasło jest połowoczne, bo tak się złożyło, że część (połowa?) szermana nie jest jeszcze gotowa. :D
Mapki usunąłem, dodałem za to wypasione rysunki "Laelaps nipponensis" (dwa z nich są na całą szerokość strony - ok. 800 px).
Obrazek
[Stamp: Apsaravis] [Avatar: P. Weimer, CC BY-NC-SA 2.0]

Utahraptor
Moderator
Moderator
Posty: 2572
Rejestracja: 22 października 2007, o 18:29

Re: [OPIS] Triceratops

Post autor: Utahraptor »

Chodziło mi bardziej o zamysł niż zawartość ;)
Biologia, UW

Awatar użytkownika
szerman
Neogeński mastodont
Neogeński mastodont
Posty: 4060
Rejestracja: 23 czerwca 2009, o 10:40
Imię i nazwisko: MSz
Lokalizacja: B-B

Re: [OPIS] Triceratops

Post autor: szerman »

Moja połowa teoretycznie jest gotowa, ale praktycznie jeszcze nie do końca poprawiona :mrgreen: (nie licząc akapitu "media", którego już wrzuciłem).

:arrow: EDIT od paru dni wrzucona także część na temat paleobiologii/budowy, ale zostanie ona jeszcze zmodyfikowana i poprawiona
"Mastodon sapiens"

Awatar użytkownika
nazuul
Moderator
Moderator
Posty: 8245
Rejestracja: 3 grudnia 2007, o 19:51

Re: [OPIS] Triceratops

Post autor: nazuul »

Eksperymentalny uproszczony opis (ok. 12% długości właściwego):
Triceratops_prosty
Obrazek
[Stamp: Apsaravis] [Avatar: P. Weimer, CC BY-NC-SA 2.0]

Awatar użytkownika
Ti58
Dewoński labiryntodont
Dewoński labiryntodont
Posty: 308
Rejestracja: 8 czerwca 2020, o 21:29
Lokalizacja: Polska
Kontakt:

Triceratops albertensis - największy Ceratopsia?

Post autor: Ti58 »

Z wielkich rodzajów Ceratopsia można znaleźć np. Bravoceratops, Triceratops, Torosaurus itd.

Większość ma około 8 - 9 m.
Jednak w Triceratopsini są prawie wszystkie giganty (może oprócz Bravoceratops) - z nich rozmiarem najbardziej się wyróżnia najbardziej znany przedstawiciel Ceratopsia - czyli Triceratops - prorsus był ogromny - basal skull length ma ponad 130 cm, znacznie więcej niż u większości Ceratopsia. Jeszcze gigantem był tej horridus - z największych jego osobników można wymienić "Ugrosaurus" i Big John, ostatni ma BSL aż 155 cm (co prawda prorsus wydaje się być trochę większy w długości - Big John ma długość "tylko" trochę ponad 7 m)


Jednak jest jeszcze Triceratops "maximus" - kilka kręgów szyjnych i grzbietowych należących do prawdopodobnie 8 - 8.5 metrowego giganta. Był większy od około 7 - 7.5 metrowego Eorriceratops.


Jednak największym gigantem wydaje się być "T." albertensis. Został opisany jeszcze w 1949 roku. Ale fragment zachowanej czaszki ma aż 193 cm
Screenshot_20220911-205039-557.png
Szacowana długość czaszki może wynosić co najmniej 2.44 metra (8 stóp), jednak Rekonstrukcja wydaje się mieć za krótką kryzę. W rzeczywistości czaszka może mieć aż 2.75 m według Rekonstrukcji Fadeno - albo trochę mniej - zależy to od tego czym albertensis jest.

Są jeszcze kręgi - długość kręgu faktycznie nie pasuje i wygląda na to że przy życiu byłaby sporo większa patrząc na szerokość i wysokość, bo kręg ma szerokość 22 cm i wysokość 19. W proporcjach najbardziej pasuje do D2 gdzie byłby około 6.5% większy od 8.4-metrowgo maximus, więc wychodzi około 9 m, czyli ogólnie - dość sporo. Czaszka według Rekonstrukcji Fadeno ma Basal skull length około 1.5 m gdzie skalując do Big John ogólnie miałby te same trochę ponad 7 m. Jednak nie wiadomo czy Albertensis to horridus (być może nawet był Nedoceratops), jednak skalując używają czaszki na podstawie innych osobników prorsus albo horridus wychodzą ogromne wyniki.



Podsumowując:
Wydaje się, że Triceratops "albertensis" był największym przedstawicielem Ceratopsia o długości 9 - 9.5 metrów.


Dodam jeszcze, że ma być jakiś ogromny nieopisany osobnik Triceratops z Alberta, może wtedy zrozumiemy czym był albertensis.
Anchiornis :)

Awatar użytkownika
nazuul
Moderator
Moderator
Posty: 8245
Rejestracja: 3 grudnia 2007, o 19:51

Re: Triceratops albertensis - największy Ceratopsia?

Post autor: nazuul »

Zgadza się to z moimi niepublikowanymi danymi (szacowanej BSL), że ten okaz jest największym ceratopsem. Nie ma jednak danych pozwalających na w miarę pewne ustalenie długości całkowitej. Kość łuskowa jest kompletna oceniając po liczbie episquamosales. Brak podstaw do uznawania go za Nedoceratops, to jest prawie na pewno Triceratops sp. W ustaleniu przynależności raczej nie pomogą kolejne okazy z Alberty - bo brak danych sugerujących istotną zmienność geograficzną jak również z innych miejsc.

Skąd masz BSL i długość Big John?
Obrazek
[Stamp: Apsaravis] [Avatar: P. Weimer, CC BY-NC-SA 2.0]

Awatar użytkownika
Ti58
Dewoński labiryntodont
Dewoński labiryntodont
Posty: 308
Rejestracja: 8 czerwca 2020, o 21:29
Lokalizacja: Polska
Kontakt:

Re: [OPIS] Triceratops

Post autor: Ti58 »

https://www.guinnessworldrecords.com/ne ... ion-678568
Długość 7.15 m, czaszki 2.62 m, BSL 1.55 m

Ogólnie co do T. albertensis to jeśli to T. horridus - a być może jest - byłoby to ciekawe - dlatego że czas bardziej pasuje do T. prorsus a nie horridus
Ostatnio zmieniony 12 września 2022, o 17:35 przez nazuul, łącznie zmieniany 1 raz.
Powód: połączone posty
Anchiornis :)

Awatar użytkownika
nazuul
Moderator
Moderator
Posty: 8245
Rejestracja: 3 grudnia 2007, o 19:51

Re: [OPIS] Triceratops

Post autor: nazuul »

Nic mi nie wiadomo na temat czasu występowania holotypu T. albertensis, w szczególności korelacji z okazami z Hell Creek. Skąd te dane?
Ti58 pisze:
12 września 2022, o 08:29
https://www.guinnessworldrecords.com/ne ... ion-678568
Długość 7.15 m, czaszki 2.62 m, BSL 1.55 m
Jest też tu jako rekord:
https://www.guinnessworldrecords.com/wo ... s-skeleton

Wpisałem do wyszukiwarki "Triceratops" i znalazłem to:
Guinness World Records Limited: Oldest ceratopsian dinosaur pisze:Liaoceratops. ... 120-145 million years ago. ... All records listed on our website are current and up-to-date.
Kolejne bzdury:
https://www.guinnessworldrecords.com/wo ... aur-skulls
https://www.guinnessworldrecords.com/wo ... saur-horns
lub nieuźródłowione dane:
https://www.guinnessworldrecords.com/wo ... eratopsian

Wątpliwa wiarygodność – ignoruję zatem te dane. Ponadto dziób jest nienaturalnie długi a czaszka niekompletna i nie wiadomo, czego brakuje.

Rekonstrukcjom Fadeno też nie można ufać względem wymiarów, bo ma grube błędy w skalowaniu:
nazuul pisze:
21 marca 2021, o 16:10
MOR 981 jest za mały o > 20 cm, MOR 1122 za duży o < 40 cm, ANSP 15192 jest za mały o 30 cm od oficjalnych danych a AMNH 5116 za duży o >70 cm! (oficjalne dane są wg mnie zawyżone gdyż dziób zrekonstruowano jako zbyt długi).
Obrazek
[Stamp: Apsaravis] [Avatar: P. Weimer, CC BY-NC-SA 2.0]

Awatar użytkownika
Ti58
Dewoński labiryntodont
Dewoński labiryntodont
Posty: 308
Rejestracja: 8 czerwca 2020, o 21:29
Lokalizacja: Polska
Kontakt:

Re: [OPIS] Triceratops

Post autor: Ti58 »

Screen+Shot+2020-10-05+at+3.22.02+PM.png
W necie znalazłem to

https://www.paleoadventures.com/online- ... s-skeleton

Było tutaj, niestety wygląda na to że tego zdjęcia na tej stronie już nie ma

14 t Triceratops to allometria kończyn, 3.2 m Penta stare dane
Anchiornis :)

Awatar użytkownika
nazuul
Moderator
Moderator
Posty: 8245
Rejestracja: 3 grudnia 2007, o 19:51

Re: [OPIS] Triceratops

Post autor: nazuul »

Ti58 pisze:
12 września 2022, o 18:26
Screen+Shot+2020-10-05+at+3.22.02+PM.png

W necie znalazłem to

https://www.paleoadventures.com/online- ... s-skeleton
Jest kość szczękowa (2x), nosowa, zębowa, części kryzy. Nie wiadomo, czy są inne, zwłaszcza przedszczękowa i mózgoczaszka, które są istotnymi elementami BSL.
155 cm BSL to bardzo dużo - tyle to może mieć CMN 8862.
Proporcja BSL do długości ciała dziwnie wygląda (jest duża) w porównaniu do MOR 3027 (ale tu nie ma też wiarygodnych danych długości) czy SMM P62/1/1 (ale to składak).
To jest (był) okaz na sprzedaż, więc można spodziewać się przeszacowania albo złej rekonstrukcji - co widać w dziobie.
Big John jest niewątpliwe duży (rekordowa kość łuskowa choćby), ale BSL 155 cm trzeba włożyć między bajki.
Ti58 pisze:
12 września 2022, o 18:26
14 t Triceratops to allometria kończyn
Może tak, może nie - brak danych.
Ti58 pisze:
12 września 2022, o 18:26
3.2 m Penta stare dane
Żeby tylko. To górna granica oszacowań Lehmana, które są niewiele warte z powodu niekompletności.

Zdecydowanie księga rekordów nie jest wiarygodnym źródłem.
Obrazek
[Stamp: Apsaravis] [Avatar: P. Weimer, CC BY-NC-SA 2.0]

Awatar użytkownika
Lythronax
Złoty Dinek I-VI 2023
Złoty Dinek I-VI 2023
Posty: 1227
Rejestracja: 11 stycznia 2022, o 21:04

Re: [OPIS] Triceratops

Post autor: Lythronax »

Prace wykopaliskowe największego złoża kości Triceratops.

https://www.universiteitleiden.nl/en/re ... tion#tab-1

ODPOWIEDZ