Aktualne artykuły na temat różnodności form teropodów znajdują się na http://www.encyklopedia.dinozaury.com/i ... Dinosauria
Kanadyjski Stan prowincji Alberta, zajmuje tysiĂ?ce kilometr??w kwadratowych pokryty jedynie, piaskiem oraz kar??owatymi krzewami. Jednak, dla paleontolog??w to kopalnia z??ota, znajdujĂ? siĂ? tu setki skamienia??ych szczĂ?tk??w nale??Ă?cych do najbardziej przera??ajĂ?cych stworze?? jakie, kiedykolwiek ??y??y na Ziemi. Naukowcy znale??li na, tej pustyni ponad 500szkielet??w dinozaur??w, 75 milion??w lat temu by??a to nadmorska r??wnina, bujnie porosnieta roslinnosĂ?iĂ?.
Przez wiekszosĂ? ery dinozaur??w kt??ra rozpoczĂ???a sie 245 milion??w lat temu, drapie??cy nie przekraczali wielkosĂ?i wsp????czesnych zwierzĂ?t lĂ?dowych, si??y kt??re majĂ? przyspieszyĂ? ewolucje majĂ? siĂ? dopiero pojawic, kontynenty sĂ? sĂ?isniĂ?te w pojedynczĂ? lĂ?dowĂ? mase zwana PangeĂ?, klimat jest ciep??y i suchy. Dinozaury rozwijajĂ? siĂ? bez, przeszk??d, wtedy w??asnie 200 milion??w lat, Pangea pĂ?ka powodujĂ?c powstanie izolowanych populacji dinozaur??w i przyspieszajĂ?c ich ewolucje. Niekt??re z roslino??ernych gad??w, dorastajĂ? do olbrzymich rozmiar??w , drapie??cy kt??rzy na nie polujĂ? tak??e muszĂ? urosnĂ?c aby prze??yc i rosnĂ? trzykrotnie. A ponadto doskonalĂ? sw??j zbrojny arsena??, tak powstajĂ? karnozaury, kt??re to nazwĂ? okre??la siĂ? du??e, miĂ?so??erne dinozaury, o d??ugosĂ?i cia??a przekraczajĂ?cej 5m, kt??re porusza??y siĂ? w pozycji wyprostowanej, na tylnych ko??czynach , mia??y du??e glowy i sztyletowate zĂ?by a tak??e bardzo kr??tkie ramiona. To w??asnie te dinozaury sĂ? najbardziej wychwalane przez dzieĂ?i a tak??e przez tw??rc??w film??w s-f. Ich wsp????czesne rekonstrukcje mo??na oglĂ?daĂ? w ty??iacach muzeum. Ă?ia??a tych gad??w by??y, ogromne jak domy, ziemia dr??a??a pod ciĂ???arem ich potĂ???nych krok??w, a ofiary ginĂ???y rozrywane na strzĂ?py w ich potĂ???nych szczĂ?kach. niekt??re z pierwszych karnozaur??w zosta??y znale??ione w??asnie na pustyni, Alberta. Odkryty w kamiennyn ??lebie Albertosaurus liczy sobie 75 milion??w lat . Nale??a?? do, najlepiej rozwinietych , najagresywniejszych i najbardziej przera??ajĂ?cych karnozaur??w nadano mu nazwĂ? rodzajowĂ? Tyranosaurus. Morderczy kuzyn Albertosaurusa jest najlepiej znanym dinozaurem na ??wiecie. Jak wszystkie karnozaury Albertozaur u??ywa?? swej potĂ???nej g??owy jako bro??, jego szczĂ?ka by??a wy??sza, a zĂ?by d??u??sze ni??, u jakiego innego wczesnego drapie??nika. Dodatkowe wyposa??enie mog??o by uczyniĂ? czaszkĂ? zbyt ciĂ?zka ale natura, znalaz??a rozwiĂ?zanie. W pokrywie pojawi??y sie dziury a kosĂ?i uleg??y pneumatyzacji, krytyczny punkt uderzeniowy czaszki pozostawa?? jednak potĂ???nie wzmocniony. Albertozaur by?? wielkosĂ?i ma??ego autobusu i wa??y?? 2,5 t mia?? cienki pysk i gro??nie wyglĂ?dajĂ?ce zĂ?by. Paleontolodzy mysleli kiedys ??e, karnozaury by??y powolnymi, ma??o zwrotnymi stworzeniami, takimi doros??ymi krokodylami, niekt??rzy badacze sugerowali nawet ??e, by??y zbyt du??e aby polowaĂ? i od??ywia??y siĂ? padlinĂ?. lecz karnozaury by??y zwierzĂ?tami szybkimi i zwinnymi dla przyk??adu ''Ornitomim'' jeden z najszybszych dinozaur??w kiedy spacerowa?? stawia?? stosunkowo ma??e kroki, ale kiedy zaczyna?? poruszaĂ? siĂ? szybciej, d??ugosĂ? jego krok??w wznacznie wzrasta??a. MierzĂ?c odleg??osĂ? pomiĂ?dzy odciskami lewej i prawej nogi i d??ugosci ca??ej stopy mo??emy, wyliczyĂ? prĂ?dkosc z jakĂ? porusza??o sie zwierze. Dwu metrowej wyskokosĂ?i dinozaur porusza?? siĂ? z prĂ?dkosĂ?ia 25km/h gdyby nogi nie grzĂ?z??y by mu w mule, m??g??by biec zdecydowanie szybciej. Albertozaur i inne karnozaury nie by??y zapewne, a?? , tak szybkie ale wiĂ?koszosĂ? paleontolog??w zgadza siĂ? ??e, przesĂ?ignĂ???y by cz??owieka. Niekt??rzy twierdzĂ? ??e zdolne by??y osiĂ?gaĂ? 65 km/h takĂ? szybkosĂ? wraz z wielkosĂ?ia czyni??y z nich przera??ajĂ?ce stworzenia.Prawdziwy jednak strach wzbudza??y inne zab??jcze narzĂ?dzia, w tym potĂ???ne szczĂ?ki i silne masywne karki. Wiekszosci ludziom dinozaury kojarzĂ? sie z ogromnymi zwierzĂ?tami, ale wiele z nich by??o ca??kiem ma??ych , jednak nie dotrwa??y one do ko??ca kredy kiedy to mia??o miejsce 65 milion??w lat temu . 200 milin??w lat temu kiedy super kontynent Pangea rozpad?? siĂ? na p????. Nowo powsta??e ??ancuchy g??rskie i morza kt??re wdar??y siĂ? w g??Ă?b lĂ?du powodowa??y izolacjĂ? dinozaur??w, na coraz to mniejsze grupy. Izolacja geograficzna sta??a siĂ? podstawowym motorem napĂ?dowym przy??pieszajĂ?cym ewolucje i doprowadzi??a do powstania
wiĂ?kszej r????norodnosĂ?i form. Kiedy masy lĂ?dowe oddzieli??y sie od siebie zar??wno rosliny jak i zwierzeta, zaczĂ???y przystosowywaĂ? siĂ? do nowych ??rodowisk, rozwijajĂ?c r????ne strategie warunkujĂ?ce prze??ycie. Jeden z roslinozerc??w ''Ankylozaur'' wyposa??y?? siĂ? w ciĂ???kĂ? bro?? i ogon s??u??Ă?cy do zadawania cios??w , ''Triceratops''rozwinĂ??? wielkĂ? kryze i wielkie rogi, ''Sejsmozaur'' po prostu urus?? do ogromnych rozmiar??w osiĂ?gajĂ?c wielkosĂ? piĂ?ciu s??oni. W grze o przetrwanie w??a??nie wielkosĂ? mia??a okazaĂ? siĂ? czynnikiem decydujĂ?cym, kiedy nie wystarcza??o byĂ? ogromnym niekt??rzy ro??lino??ercy znale??li jednak dodatkowĂ? ochronĂ?, aby mieĂ? szanse na prze??ycie i ??aĂ?zyli siĂ? w stada, aby mieĂ? szanse na upolowanie jakiej?? zdobyczy miĂ?so??erne dinozaury r??wnie?? musia??y zwiekszyĂ? swoje ogromne rozmiary, ale nie tylko. Aby zyskaĂ? przewagĂ? musia??y staĂ? sie sprytniejsze i szybsze inaczej umar??y by z g??odu. Kiedy moment ewolucji przypad?? jakiej?? okreslonej grupie zwierzĂ?t to dotyczy??o to zazwyczaj, miĂ?so??erc??w a nie roslino??Ă?rc??w. Struktury tego sĂ? wielorakie jedna zdeterminowana jest przez charakter stosunk??w drapie??ca- ofiara. Roslino??ercy starajĂ? siĂ? dorosnĂ?Ă? , coraz bardziej, a przy tym uzbroiĂ? siĂ? dodatkowo przeciw drapie??nikom. Ci jednak muszĂ? pozostaĂ? na czele w tym wysĂ?igu zbrojen i zawsze muszĂ? byĂ? inteligentne i nieco szybsze, je??eli im siĂ? to nie uda nie bĂ?dĂ? mia??y co jesĂ?.
Podstawowe strategie rozwojowe karnozaur??w i innych roslino??erc??w na ca??ym swiecie by??y bardzo podobne. Izolacja geograficzna spowodowa??a powstanie, inteligentnych adaptacji ekologicznych, jedynym miejscem gdzie mo??na badaĂ? to zjawisko jest Argentyna, w??a??nie tu znale??iono nowego karnozaura. W przeszlosĂ?i wiĂ?kszosĂ?, skamielin dinozaur??w by??a znajdowana na p????kuli p????nocnej, gdzie zresztĂ? rozwinĂ???a sie paleontologia. PrzyczynĂ? tego by??a mo??liwosĂ? ??atwiejszej lokalizacji szczĂ?tk??w. D??ugi okres izolacji, pomiĂ?dzy dwoma super kontynentami , sprawi?? ??e kiedy wykopuje siĂ? jakiego?? dinozaura w Ameryce Po??udniowej to ma on czĂ?sto jakie?? nowe cechy. Hose Bonaparte z argentynskiego Muzeum Historii Naturalnej nazwany zosta??''mistrzem mezozoiku''. W roku 1985 dr Bonaparte odkry?? szkielet wa??Ă?cego tone, miĂ?so??ernego dinozaura zwanego ''Karnotaurem'' . Odkrycie to zdumia??o paleontolog??w, karnotaury pojawi??y siĂ? na Ziemi kr??tko po rozdzieleniu sie kontynent??w, mia??y bardzo wysokĂ?, potĂ???nie zbudowanĂ? czaszkĂ?, jednak ich najzwyklejszĂ? cechĂ? by??y dwa du??e, p??askie rogi otaczajĂ?ce oczy. Karnozaury mia??y zwykle ma??e rogi lub te?? nie miay ich w og??le. Ta czaszka jest bardzo dziwna jak na karnozaura, poniewa?? posiada bardzo du??e rogi zak??adam ??e taki r??g, by?? pomocny przy zabijaniu ofiary, poniewa?? przednia czĂ?sc czaszki zwierzĂ?cia jest mocno zredukowana. Ty?? czaszki s??uzy?? jako punkt zaczepu miĂ???ni karku i szczĂ?ki. Podczas gdy wiele wczesnych drapie??c??w zabija??o swe ofiary za pomocĂ? ostrych pazur??w tylnych odn??zy, karnozaury rozwinĂ???y potĂ???ne dzia??ajĂ?ce jak tarcze g??owy i szczĂ?k i tak silne ??e z ??atwosciĂ? mog??y rozruchotaĂ? kosĂ? lub tarczĂ? ochronnĂ?. Pyski wielu karnozaurow wyposa??one by??y w specjalny staw zawiasowy kt??ry umo??liwia?? szersze, rozwarcie szczĂ?k. Drapie??niki mog??y tak??e otwierac otw??r
gĂ?bowy w p??aszczyznie poziomej. By??y to adaptacje kt??re wkr??tce pozwolĂ? karnozaurom na osiĂ?gniĂ?cie jeszcze wiekszych rozmiar??w. Jednego z najwiĂ?kszych karnozaur??w znale??iono w??asnie tutaj, 650 km od Bieguna po??udniowego. W roku 1991 geolog prowadzacy prace w tym rejonie odkry?? fragment kosĂ?i , kt??ry zachĂ?ci?? paleontolog??w do skierowania swych krok??w na lodowĂ? pustynie. W czasie prac wykopaliskowych, temperatura nigdy nie wzros??a powy??ej -30 stopni, tymczasem trzeba by??o usunĂ?c dwie tony ska??y aby wydobyĂ?na powierzchnie zadziwiajĂ?ce znale??isko. ''Krylofozaur'' czyli ''zamro??ony dinozaur grzebie??siaty'' by?? to pierwszy dinozaur odnale??iony w Antarktyce. Jego wiek oszacowany na 190 milion??w lat, co oznacza??o ze by?? jednym z najstarszych karnozaur??w w og??le. Najbardziej unikatowĂ? cechĂ? szkieletu sĂ? naro??la na srodku g??owy czyli grzebie??, na czaszce. Najprawdopodobniej s??u??y?? jako element wabiacy partnerke w czasie toku, z pewnosciĂ? inne karnozaury posiada??y tak??e wyrostki g??owowe, ale grzebie?? krylofozaura by?? znacznie wiekszy i zbyt delikatny by m??g?? przydaĂ? sie w walce.Z odkryciem krylofozaura nauka znalazla siĂ? w posiadaniu dowod??w ewolucji karnozaur??w, jako dosz??o niemal 200 milion??w lat temu w okresie jurajskim , przez nastĂ?pne 135 milion??w lat z gad??w tych bĂ?dĂ? rozwijĂ?c siĂ? przypominajĂ?ce tarczy glowy i potĂ???ne szczĂ?ki, uwsteczniajĂ?c przy tym ko??czyny przednie, stanĂ? siĂ? zwierzĂ?tami kt??re wszyskie cechy
przystosowane sĂ? do zabijania . Kiedy du??e karnozaury takie jak Tyranosaurus sta??y siĂ? pod koniec kredy niezwykle skutecznymi drapieznikami, wypar??y wszystkich konkurent??w pozosta??y jednymi du??ymi gadami miĂ?so??ernymi. Uwa??am ??e, to w??asnie one sĂ? ko??cowym etapem w ewolucji wielkich gad??w. W miare kiedy zbli??a?? sie okres kredowy mo??emy zaobserwowaĂ? nasilenie tempa zmian ewolucyjnych, pojawiajĂ? siĂ? wciĂ??? nowe adaptacje, dinozaury kt??re na poczĂ?tku swojego panowania rozwija??y sie stosunkowo wolno a, sĂ? teraz najbardziej wyspecjalizowanymi miĂ?so??ercami, kt??re b??yskawicznie siĂ? r??znicujĂ? i zmienijĂ? cechy. niezale??nie od tego czy polwa??y samotnie czy w grupach , karnozaury byly smiertelnie skuteczne.
Mog??y bardzo szybko i zwinnie podbiec do ofiary wydrzeĂ? z niej potĂ???ny kawa??ek i poczekaĂ? w sĂ?siedztwie a?? zdobycz wykrwawi siĂ? na ??mierĂ?. Ma??o ryzykowna ale za to bardzo skuteczna taktyka. Na podstawie obserwacji wsp????czesnych drapie??nik??w, mo??na przypuszczaĂ? ??e karnozaury polowa??y o ??wicie i o zmierzchu lub te?? w czasie ksiĂ?zycowej nocy, mog??y je??c tylko raz w tygodniu, a nawet rzadziej. Ale porzera??y wtedy 500kg miĂ?sa za jednym razem. ''Albertozaur'' i ''Tyranozaur'' ??yjĂ?ce w Ameryce P????nocnej wybra??y dwa r????ne kierunki ewolucji. Tyranozaur postawi?? na mase cia??a i sta?? siĂ? wiĂ?kszym i silniejszym. Albertozaur nie zwiĂ?kszy?? swych rozmiar??w, by?? szybszy od tyranozaura ale nie a?? tak du??y. Kiedy karnozaury rozwinĂ???y swe szybkie d??ugie nogi i potĂ???ne szczĂ?ki inne czesĂ?i ramiona i ko??czyna g??rne sta??y sie mniejsze nie wiĂ?ksze od ludzkich, przyczynĂ? skrucenia ko??czyn g??rnych by??o ograniczenie masy cia??a z przodu bioder.Tak wiĂ?c te zwierzĂ?ta ogranicza??y swĂ? mase jak to, tylko by??o mo??liwe, pomimo skr??cenia ko??czyn g??rnych by??y niezwykle silnymi drapie??nikami, kt??re chwyta??y swe ofiary za pomocĂ? szczĂ?k. Wiemy jak by??y zbudowane karnozaury ale czy naprawde tak wyglĂ?da??y, niekt??rzy spekulujĂ? ??e mialy sk??re taka jak jaszczurki, inni sugerujĂ? ??e przypomina??y raczej ptaki i byĂ? mo??e posiada??y pi??ra. Hose Bonaparte odnalaz??, pierwszy bezpo??redni dow??d -odcisk sk??ry karnozaura.
To interesujĂ?ce poniewa?? wiĂ?kszosĂ? paleontologow przypuszcza??o i??, karnozaury mog??y posiadaĂ? swego rodzaju pi??ra. Nie znaleziono jednak ??adnych pi??r, tylko odciski samej sk??ry. Zrekonstruowanie kszta??tu g??owy jest bardzo proste. G??owa sk??ada??a siĂ? zwykle z kosĂ?i pokrytych sk??rĂ?, tak wiĂ?c jej kszta??t odpowiada kszta??towi czaszki. Z resztĂ? cia??a jest wiĂ?kszy problem. Szkielet jest tylko wskaz??wka na temat wielkosĂ?i i masy zwierzĂ?cia. Prawdopodobnie najtrudniejszĂ? do rozsztrzygniĂ?cia sprawĂ? jest kolor sk??ry , ma??e drapie??niki posiada??y zapewne barwy ochronne z elementami maskujĂ?cymi takimi jak, paski czy kropki ale, dla 6m dwu no??nego zab??jcy kamufla?? nie odgrywa?? ??adnej roli. Tak wiĂ?c najwiĂ?ksze karnozaury by??y koloru szarozielonego lub szarego. WielkosĂ? m??zg??w drapie??c??wm wskazuje wyra??nie ??e w ko??cowym okresie swego zycia na Ziemi, doda??y do swego arsena??u, tak??e inteligencje. Jest ona czym?? charakterystycznym dla zwierzĂ?t polujĂ?cych grupowo. MyslĂ? ??e, aby dzia??a??a taka skoordynowana grupa trzeba, dysponowaĂ? du??ym zasobem inteligencji. Najinteligentniejsze dzisiaj zwierzĂ?ta tworzĂ? okre??lone struktury grupowe. Tak, wiĂ?c nie ma w tym nic dziwnego ??e sposr??d dinozaur??w najwieksze m??zgi wytworzy??y zwierzĂ?ta wystĂ?pujĂ?ce w grupach. Oczy p????nych karnozaur??w skierowane by??y naprz??d, co zapewnia??o zwierzĂ?ciu dok??adnĂ? ocene odleg??osci do zdobyczy i precyzyjny atak. Dinozaury te mia??y te?? znakomity s??uch. W momencie
zag??ady wielkich dinozaur??w 65 milion??w lat temu, karnozaury raptownie znikaja z powierzchni ziemi, wciĂ??? jednak wywolujĂ? wiele spor??w wsr??d naukowc??w. FascynujĂ?ca jest bowiem historia tych dwuno??nych gad??w o wielkich g??owach, ostrych zĂ?bach kt??re powsta??y na poczĂ?tku ery dinozaur??w i sta??y siĂ? najbardziej przera??ajĂ?cymi stworzeniami jakie kiedykolwiek stĂ?pa??y po Ziemi. Zag??ada dinozaur??w okaza??a siĂ? zbawienna dla ludzi, gdyby nie ona ssaki w tym nasi przodkowie, mogli nigdy nie osiĂ?gnĂ?c wy??yn ewolucji.
R????norodnosĂ? form dinozaur??w: Teropody.
- Krzysztof
- Triasowy silezaur
- Posty: 962
- Rejestracja: 14 marca 2006, o 15:30
- Imię i nazwisko: Krzysztof
- Lokalizacja: Bydgoszcz
R????norodnosĂ? form dinozaur??w: Teropody.
Ostatnio zmieniony 16 sierpnia 2006, o 12:47 przez Krzysztof, łącznie zmieniany 2 razy.
- Dino
- Administrator
- Posty: 4006
- Rejestracja: 13 marca 2006, o 20:45
- Imię i nazwisko: Łukasz Czepiński
- Lokalizacja: Warszawa
- Kontakt:
Tylko po co te nazwy w cudzys??owach?
Jeszcze b??Ă?dy interpunkcyjne - spacja przed przecinkiem i przed kropkĂ?, ni powinno jej byĂ?. Niepotrzebnie te?? nazwy polskie (Ankylozaur) z du??ej litery w ??rodku zdania.
Piszesz "Podstawowe strategie rozwojowe karnozaur??w i innych ro??lino??erc??w[...]" Karnozaury by??y miĂ?soercami.
Po za tym
http://www.dinozaury.com/php/index.php? ... Itemid=575
Jeszcze b??Ă?dy interpunkcyjne - spacja przed przecinkiem i przed kropkĂ?, ni powinno jej byĂ?. Niepotrzebnie te?? nazwy polskie (Ankylozaur) z du??ej litery w ??rodku zdania.
Piszesz "Podstawowe strategie rozwojowe karnozaur??w i innych ro??lino??erc??w[...]" Karnozaury by??y miĂ?soercami.
Po za tym
http://www.dinozaury.com/php/index.php? ... Itemid=575
- Karol Sabath
- Ekspert
- Posty: 443
- Rejestracja: 15 marca 2006, o 21:21
- Lokalizacja: Warszawa
- Kontakt:
Gar??Ă? uwag do artyku??u:
1) Tytu?? jest nieadekwatny do tre??ci. Moim zdaniem cykl "R????norodno??Ă? form..." powinien mieĂ? w miarĂ? standardowy uk??ad - opis budowy, przeglĂ?d systematyki, ciekawostki swoiste dla danej grupy - w stylu problemowego artyku??u encyklopedycznego (w zasadzie mo??na by pomy??leĂ? o jakim?? zestawie odsy??aczy do hase?? dinoencyklopedii o gatunkach z danej grupy); tymczasem ten artyku?? zaczyna siĂ? od krajoznawczych opis??w Alberty (trochĂ? chybionych, patrz ni??ej), a potem zamiast obiecanego przeglĂ?du zr????nicowania teropod??w skupia siĂ? na paru du??ych kredowych drapie??nikach z obu Ameryk i Antarktydy (choĂ? z rozdzia??u "WystĂ?powanie" mo??na by siĂ? spodziewĂ?, ??e teropody znane sĂ? tylko z Alberty!).
ProponujĂ?, ??eby obecny artyku?? przemianowaĂ? (np. "Wielkie dinozaury drapie??ne zachodniej p????kuli", albo jeszcze inaczej, "Wielkie teropody - od Alberty po AntarktydĂ?"), a w cyklu "R????nodno??Ă?..." napisaĂ? standardowy przeglĂ?d teropod??w w og??le - wsp??lne cechy, g????wne kierunki ewolucyjne, podzia?? systematyczny - a potem dodawaĂ? analogiczne artyku??y o poszczeg??lnych podgrupach. Np. o samych ceratozaurach czy maniraptorach mo??na by napisaĂ? d??ugi artyku?? wielko??ci innych z tego cyklu (a mo??e nawet np. o abelizaurach, dromeozaurach, owiraptorach itp.).
2) Co to znaczy "kanadyjski Stan prowincji Alberta" (czy opr??cz kanadyjskiego, sĂ? w tej prowincji jakie?? inne stany? I czy w og??le prowincja dzieli siĂ? na stany?)?
3) to nie "tysiĂ?ce", lecz prawie 700 tys. km kw. (prawie dwa razy wiĂ?cej od Polski);
4) pierwsze s??yszĂ?, ??eby ten teren by?? pokryty "jedynie piaskiem i kar??owatymi krzewami". Wystarczy zajrzeĂ? do atlasu (formacje ro??linne) albo na Google Earth. Na zachodzie Alberty ciĂ?gnĂ? siĂ? G??ry Skaliste, poro??niĂ?te lasami iglastymi i mieszanymi, wy??ej - jak sama nazwa wskazuje - te?? nie piaszczyste. Na p????nocy ciĂ?gnĂ? siĂ? bagna i tajga (a wiĂ?c przeciwie??stwo piaszczystej bezle??nej pustyni). WiĂ?kszo??Ă? za?? Alberty to dawna preria, dzi?? - pola uprawne i pastwiska. Alberta jest "spichlerzem Kanady" (i nie tylko) - po drodze po??r??d p??l wciĂ??? mija siĂ? elewatory zbo??owe (widzia??em na w??asne oczy). Tylko gdzieniegdzie erozja rzeczna wciĂ???a siĂ? w polodowcowĂ? lessowĂ? r??wninĂ? wĂ?wozami, tworzĂ?c tzw. badlands - nieu??ytki pociĂ?te ja??owymi dolinami - np. w dorzeczu Red Deer River. I tam ods??aniajĂ? siĂ? dinozaury (objĂ?te ochronĂ? w Dinosaur Provincial Park). Ale nawet wok???? takich kanion??w (np. w okolicy Drumheller, gdzie znajduje siĂ? s??ynne Royal Tyrrell Museum of Palaeontology) wszĂ?dzie doko??a ciĂ?gnĂ? siĂ? szachownice p??l. To typowe tereny rolnicze, a nie pustynia (choĂ? kawa??ki pokazywane na Discovery mogĂ? tak wyglĂ?daĂ? - ale to tak jakby m??wiĂ? o pustynnym Mazowszu na podstawie kopalni piasku...).
5) Rozdzia?? 1 jest o Albercie sprzed 75 mln lat, potem nagle rozdzia?? 2 skacze do triasu (i myli czytelnika, piszĂ?c "Przez wiekszosĂ? ery dinozaur??w kt??ra rozpoczĂ???a sie 245 milion??w lat temu, drapie??cy nie przekraczali wielkosĂ?i wsp????czesnych zwierzĂ?t lĂ?dowych, si??y kt??re majĂ? przyspieszyĂ? ewolucje majĂ? siĂ? dopiero pojawic, kontynenty sĂ? sĂ?isniĂ?te w pojedynczĂ? lĂ?dowĂ? mase zwana PangeĂ?, klimat jest ciep??y i suchy". Przecie?? to nie dotyczy "wiĂ?kszo??ci ery dinozaur??w", tylko triasu. I lepiej by??o napisaĂ? "mezozoiku", bo 245 mln lat temu dinozaur??w jeszcze nie by??o.
PĂ?kniĂ?cie Pangei nie by??o nag??e, i populacje dinozaur??w jeszcze d??ugo nie by??y ca??kiem od siebie odizolowane (zresztĂ? wiemy, ??e wiĂ?kszo??Ă? nawet kredowych grup, nie m??wiĂ?c o jurajskich, wystĂ?puje na wielu kontynentach). Nie ma sensu wiĂ?c przypisywaĂ? pĂ?kniĂ?ciu Pangei nag??ego trzykrotnego wzrostu rozmiar??w drapie??nik??w - skĂ?dinĂ?d na mniejszych terenach powinny raczej zmaleĂ?...).
6) "Karnozaury" to nazwa kiedy?? oznaczajĂ?ca "wszelkie du??e teropody" (w odr????nieniu od ma??ych - "celurozaur??w"). Teraz jednak np. tyranozaury zaliczajĂ? siĂ? do celurozaur??w, a karnozaury to tylko allozaury i ich najbli??si kuzyni, jak karcharodontozaury (zob. np. http://en.wikipedia.org/wiki/Carnosauria). Ale nawet p???? wieku temu nie przesz??oby zdanie "karnozaury by??y zwierzĂ?tami szybkimi i zwinnymi dla przyk??adu Ornitomimus" - ornitomim (Ornithomimus) nigdy nie by?? zaliczany do karnozaur??w.
7) Wiele zda?? jest nielogicznych - np. "Odkryty w kamiennyn ??lebie Albertosaurus liczy sobie 75 milion??w lat . Nale??a?? do, najlepiej rozwinietych , najagresywniejszych i najbardziej przera??ajĂ?cych karnozaur??w nadano mu nazwĂ? rodzajowĂ? Tyranosaurus." Albertozaurowi nadano nazwĂ? Tyrannosaurus? Takie lapsusy powinien wy??owiĂ? sam autor, albo redaktor strony przed zamieszczeniem ostatecznej wersji w portalu.
ApelujĂ? do forumowicz??w o staranne czytanie propozycji artyku????w. Ja mogĂ? pomagaĂ? w poprawianiu trudnych zagadnie?? specjalistycznych, ale ortografiĂ?, interpunkcjĂ?, stylistykĂ?, logikĂ?, i sporo fakt??w z zakresu wiedzy og??lnej mogĂ? z powodzeniem poprawiĂ? wszyscy forumowicze. Akurat Krzysztof czĂ?sto jest na bakier z ortografiĂ? i interpunkcjĂ?, wiĂ?c (przy ca??ym szacunku dla jego wielkiego zaanga??owania i zas??ug dla strony i forum) jego teksty warto starannie czytaĂ? pod kĂ?tem korektorskim. Np. dr Bonaparte ma na imiĂ? Jose, nie Hose (choĂ? tak siĂ? je wymawia), wiele s????w ma niepotrzebne znaki diakrytyczne - np. Ă? przed i (Ă?i zamiast ci) - albo jest pisana "bezogonkowo". Wystarczy??oby tekst przepu??ciĂ? przez zwyk??e sprawdzenie pisowni w Wordzie i wiĂ?kszo??Ă? liter??wek mo??na by usunĂ?Ă? - wiĂ?c nie bĂ?dĂ? ich teraz wymienia??. Jednak komputer nie poradzi sobie ze stylem i poprawno??ciĂ? gramatycznĂ?. To powinen zrobiĂ? jaki?? redaktor.
We??my taki kawa??ek "Prawdziwy jednak strach wzbudza??y inne zab??jcze narzĂ?dzia, w tym potĂ???ne szczĂ?ki i silne masywne karki. Wiekszosci ludziom dinozaury kojarzĂ? sie z ogromnymi zwierzĂ?tami, ale wiele z nich by??o ca??kiem ma??ych , jednak nie dotrwa??y one do ko??ca kredy kiedy to mia??o miejsce 65 milion??w lat temu . 200 milin??w lat temu kiedy super kontynent Pangea rozpad?? siĂ? na p????." Oczywi??cie, ??e mo??na siĂ? domy??liĂ? intencji autora, ale w tej wersji niedopracowany stylistycznie artyku?? nie powinien siĂ? znale??Ă? na stronie (bo internauci mogĂ? trochĂ? zwĂ?tpiĂ? w solidno??Ă? portalu) - masywne karki do dzi?? budzĂ? strach na ulicy , ale nazwanie ich "zab??jczymi narzĂ?dziami" jest niezrĂ?czne; "wiĂ?kszo??ci ludzi", nie "wiĂ?kszo??ci ludziom", "koniec kredy, kiedy to mia??o miejsce 65 milion??w lat temu" jest zupe??nie rozjechany gramatycznie. Ostatnie zacytowane zdanie to kikut urwany kropkĂ? w miejscu, gdzie powinien byĂ? przecinek. Itp. itd. Takie czysto jĂ?zykowe b??Ă?dy powinny byĂ? korygowane przed wrzucaniem tekstu na stronĂ? dla wszystkich.
Obecnie tekst roi siĂ? od takich dziwacznych sformu??owa??. Co znaczy "krytyczny punkt uderzeniowy czaszki", dlaczego "jedynym miejscem gdzie mo??na badaĂ? to zjawisko ["powstanie, inteligentnych adaptacji ekologicznych" (?)] jest Argentyna"? Czy tylko ja mam k??opoty z nadĂ???aniem za wywodami tego artyku??u? Nie bĂ?dĂ? analizowa?? dalej, bo nie mam a?? tyle czasu, ale ka??dy mo??e sam siĂ? uwa??nie przyjrzeĂ?.
Przepraszam, ??e siĂ? czepiam, bo Krzysztofie naprawdĂ? dajesz z siebie bardzo du??o, i doceniam to (jak zresztĂ? chyba wszyscy tu na forum), ale z drugiej strony zamieszczanie tak chaotycznych i niedopracowanych tekst??w jako ostatecznych wersji na stronie nie s??u??y jej dobrej opinii jako wiarygodnego ??r??d??a wiedzy. WiĂ?c tu raczej apel do Dina i innych admin??w/moderator??w o wiĂ?kszĂ? staranno??Ă? przy obr??bce tekst??w przed ich oficjalnym zamieszczeniem.
1) Tytu?? jest nieadekwatny do tre??ci. Moim zdaniem cykl "R????norodno??Ă? form..." powinien mieĂ? w miarĂ? standardowy uk??ad - opis budowy, przeglĂ?d systematyki, ciekawostki swoiste dla danej grupy - w stylu problemowego artyku??u encyklopedycznego (w zasadzie mo??na by pomy??leĂ? o jakim?? zestawie odsy??aczy do hase?? dinoencyklopedii o gatunkach z danej grupy); tymczasem ten artyku?? zaczyna siĂ? od krajoznawczych opis??w Alberty (trochĂ? chybionych, patrz ni??ej), a potem zamiast obiecanego przeglĂ?du zr????nicowania teropod??w skupia siĂ? na paru du??ych kredowych drapie??nikach z obu Ameryk i Antarktydy (choĂ? z rozdzia??u "WystĂ?powanie" mo??na by siĂ? spodziewĂ?, ??e teropody znane sĂ? tylko z Alberty!).
ProponujĂ?, ??eby obecny artyku?? przemianowaĂ? (np. "Wielkie dinozaury drapie??ne zachodniej p????kuli", albo jeszcze inaczej, "Wielkie teropody - od Alberty po AntarktydĂ?"), a w cyklu "R????nodno??Ă?..." napisaĂ? standardowy przeglĂ?d teropod??w w og??le - wsp??lne cechy, g????wne kierunki ewolucyjne, podzia?? systematyczny - a potem dodawaĂ? analogiczne artyku??y o poszczeg??lnych podgrupach. Np. o samych ceratozaurach czy maniraptorach mo??na by napisaĂ? d??ugi artyku?? wielko??ci innych z tego cyklu (a mo??e nawet np. o abelizaurach, dromeozaurach, owiraptorach itp.).
2) Co to znaczy "kanadyjski Stan prowincji Alberta" (czy opr??cz kanadyjskiego, sĂ? w tej prowincji jakie?? inne stany? I czy w og??le prowincja dzieli siĂ? na stany?)?
3) to nie "tysiĂ?ce", lecz prawie 700 tys. km kw. (prawie dwa razy wiĂ?cej od Polski);
4) pierwsze s??yszĂ?, ??eby ten teren by?? pokryty "jedynie piaskiem i kar??owatymi krzewami". Wystarczy zajrzeĂ? do atlasu (formacje ro??linne) albo na Google Earth. Na zachodzie Alberty ciĂ?gnĂ? siĂ? G??ry Skaliste, poro??niĂ?te lasami iglastymi i mieszanymi, wy??ej - jak sama nazwa wskazuje - te?? nie piaszczyste. Na p????nocy ciĂ?gnĂ? siĂ? bagna i tajga (a wiĂ?c przeciwie??stwo piaszczystej bezle??nej pustyni). WiĂ?kszo??Ă? za?? Alberty to dawna preria, dzi?? - pola uprawne i pastwiska. Alberta jest "spichlerzem Kanady" (i nie tylko) - po drodze po??r??d p??l wciĂ??? mija siĂ? elewatory zbo??owe (widzia??em na w??asne oczy). Tylko gdzieniegdzie erozja rzeczna wciĂ???a siĂ? w polodowcowĂ? lessowĂ? r??wninĂ? wĂ?wozami, tworzĂ?c tzw. badlands - nieu??ytki pociĂ?te ja??owymi dolinami - np. w dorzeczu Red Deer River. I tam ods??aniajĂ? siĂ? dinozaury (objĂ?te ochronĂ? w Dinosaur Provincial Park). Ale nawet wok???? takich kanion??w (np. w okolicy Drumheller, gdzie znajduje siĂ? s??ynne Royal Tyrrell Museum of Palaeontology) wszĂ?dzie doko??a ciĂ?gnĂ? siĂ? szachownice p??l. To typowe tereny rolnicze, a nie pustynia (choĂ? kawa??ki pokazywane na Discovery mogĂ? tak wyglĂ?daĂ? - ale to tak jakby m??wiĂ? o pustynnym Mazowszu na podstawie kopalni piasku...).
5) Rozdzia?? 1 jest o Albercie sprzed 75 mln lat, potem nagle rozdzia?? 2 skacze do triasu (i myli czytelnika, piszĂ?c "Przez wiekszosĂ? ery dinozaur??w kt??ra rozpoczĂ???a sie 245 milion??w lat temu, drapie??cy nie przekraczali wielkosĂ?i wsp????czesnych zwierzĂ?t lĂ?dowych, si??y kt??re majĂ? przyspieszyĂ? ewolucje majĂ? siĂ? dopiero pojawic, kontynenty sĂ? sĂ?isniĂ?te w pojedynczĂ? lĂ?dowĂ? mase zwana PangeĂ?, klimat jest ciep??y i suchy". Przecie?? to nie dotyczy "wiĂ?kszo??ci ery dinozaur??w", tylko triasu. I lepiej by??o napisaĂ? "mezozoiku", bo 245 mln lat temu dinozaur??w jeszcze nie by??o.
PĂ?kniĂ?cie Pangei nie by??o nag??e, i populacje dinozaur??w jeszcze d??ugo nie by??y ca??kiem od siebie odizolowane (zresztĂ? wiemy, ??e wiĂ?kszo??Ă? nawet kredowych grup, nie m??wiĂ?c o jurajskich, wystĂ?puje na wielu kontynentach). Nie ma sensu wiĂ?c przypisywaĂ? pĂ?kniĂ?ciu Pangei nag??ego trzykrotnego wzrostu rozmiar??w drapie??nik??w - skĂ?dinĂ?d na mniejszych terenach powinny raczej zmaleĂ?...).
6) "Karnozaury" to nazwa kiedy?? oznaczajĂ?ca "wszelkie du??e teropody" (w odr????nieniu od ma??ych - "celurozaur??w"). Teraz jednak np. tyranozaury zaliczajĂ? siĂ? do celurozaur??w, a karnozaury to tylko allozaury i ich najbli??si kuzyni, jak karcharodontozaury (zob. np. http://en.wikipedia.org/wiki/Carnosauria). Ale nawet p???? wieku temu nie przesz??oby zdanie "karnozaury by??y zwierzĂ?tami szybkimi i zwinnymi dla przyk??adu Ornitomimus" - ornitomim (Ornithomimus) nigdy nie by?? zaliczany do karnozaur??w.
7) Wiele zda?? jest nielogicznych - np. "Odkryty w kamiennyn ??lebie Albertosaurus liczy sobie 75 milion??w lat . Nale??a?? do, najlepiej rozwinietych , najagresywniejszych i najbardziej przera??ajĂ?cych karnozaur??w nadano mu nazwĂ? rodzajowĂ? Tyranosaurus." Albertozaurowi nadano nazwĂ? Tyrannosaurus? Takie lapsusy powinien wy??owiĂ? sam autor, albo redaktor strony przed zamieszczeniem ostatecznej wersji w portalu.
ApelujĂ? do forumowicz??w o staranne czytanie propozycji artyku????w. Ja mogĂ? pomagaĂ? w poprawianiu trudnych zagadnie?? specjalistycznych, ale ortografiĂ?, interpunkcjĂ?, stylistykĂ?, logikĂ?, i sporo fakt??w z zakresu wiedzy og??lnej mogĂ? z powodzeniem poprawiĂ? wszyscy forumowicze. Akurat Krzysztof czĂ?sto jest na bakier z ortografiĂ? i interpunkcjĂ?, wiĂ?c (przy ca??ym szacunku dla jego wielkiego zaanga??owania i zas??ug dla strony i forum) jego teksty warto starannie czytaĂ? pod kĂ?tem korektorskim. Np. dr Bonaparte ma na imiĂ? Jose, nie Hose (choĂ? tak siĂ? je wymawia), wiele s????w ma niepotrzebne znaki diakrytyczne - np. Ă? przed i (Ă?i zamiast ci) - albo jest pisana "bezogonkowo". Wystarczy??oby tekst przepu??ciĂ? przez zwyk??e sprawdzenie pisowni w Wordzie i wiĂ?kszo??Ă? liter??wek mo??na by usunĂ?Ă? - wiĂ?c nie bĂ?dĂ? ich teraz wymienia??. Jednak komputer nie poradzi sobie ze stylem i poprawno??ciĂ? gramatycznĂ?. To powinen zrobiĂ? jaki?? redaktor.
We??my taki kawa??ek "Prawdziwy jednak strach wzbudza??y inne zab??jcze narzĂ?dzia, w tym potĂ???ne szczĂ?ki i silne masywne karki. Wiekszosci ludziom dinozaury kojarzĂ? sie z ogromnymi zwierzĂ?tami, ale wiele z nich by??o ca??kiem ma??ych , jednak nie dotrwa??y one do ko??ca kredy kiedy to mia??o miejsce 65 milion??w lat temu . 200 milin??w lat temu kiedy super kontynent Pangea rozpad?? siĂ? na p????." Oczywi??cie, ??e mo??na siĂ? domy??liĂ? intencji autora, ale w tej wersji niedopracowany stylistycznie artyku?? nie powinien siĂ? znale??Ă? na stronie (bo internauci mogĂ? trochĂ? zwĂ?tpiĂ? w solidno??Ă? portalu) - masywne karki do dzi?? budzĂ? strach na ulicy , ale nazwanie ich "zab??jczymi narzĂ?dziami" jest niezrĂ?czne; "wiĂ?kszo??ci ludzi", nie "wiĂ?kszo??ci ludziom", "koniec kredy, kiedy to mia??o miejsce 65 milion??w lat temu" jest zupe??nie rozjechany gramatycznie. Ostatnie zacytowane zdanie to kikut urwany kropkĂ? w miejscu, gdzie powinien byĂ? przecinek. Itp. itd. Takie czysto jĂ?zykowe b??Ă?dy powinny byĂ? korygowane przed wrzucaniem tekstu na stronĂ? dla wszystkich.
Obecnie tekst roi siĂ? od takich dziwacznych sformu??owa??. Co znaczy "krytyczny punkt uderzeniowy czaszki", dlaczego "jedynym miejscem gdzie mo??na badaĂ? to zjawisko ["powstanie, inteligentnych adaptacji ekologicznych" (?)] jest Argentyna"? Czy tylko ja mam k??opoty z nadĂ???aniem za wywodami tego artyku??u? Nie bĂ?dĂ? analizowa?? dalej, bo nie mam a?? tyle czasu, ale ka??dy mo??e sam siĂ? uwa??nie przyjrzeĂ?.
Przepraszam, ??e siĂ? czepiam, bo Krzysztofie naprawdĂ? dajesz z siebie bardzo du??o, i doceniam to (jak zresztĂ? chyba wszyscy tu na forum), ale z drugiej strony zamieszczanie tak chaotycznych i niedopracowanych tekst??w jako ostatecznych wersji na stronie nie s??u??y jej dobrej opinii jako wiarygodnego ??r??d??a wiedzy. WiĂ?c tu raczej apel do Dina i innych admin??w/moderator??w o wiĂ?kszĂ? staranno??Ă? przy obr??bce tekst??w przed ich oficjalnym zamieszczeniem.
- Dino
- Administrator
- Posty: 4006
- Rejestracja: 13 marca 2006, o 20:45
- Imię i nazwisko: Łukasz Czepiński
- Lokalizacja: Warszawa
- Kontakt:
TrochĂ? poprawi??em tekst, wyrzuci??em fragmenty o zabijaniu rogami przez karnotaura - rogi mia??y zaledwie kilkana??cie centymetr??w d??ugo??ci, nie sĂ?d??e, by by??y pomocne przy zabijaniu ofiar. Oto poprawiony tekst - i ortograficznie i stylistycznie:
Mo??e byĂ??Wielkie teropody - od Alberty po AntarktydĂ?
1. WystĂ?powanie
Kanadyjski stan Alberta, zajmuje 700 tysiĂ?cy kilometr??w kwadratowych pokrytych r????norodnĂ? ro??linno??ciĂ?. Jednak, dla paleontolog??w to kopalnia z??ota, znajdujĂ? siĂ? tu setki skamienia??ych szczĂ?tk??w nale??Ă?cych do najbardziej przera??ajĂ?cych stworze??, jakie, kiedykolwiek ??y??y na Ziemi. Naukowcy znale??li na, tej pustyni ponad 500 szkielet??w dinozaur??w, 75 milion??w lat temu by??a to nadmorska r??wnina, bujnie poro??niĂ?ta ro??linno??ciĂ?.
2. R????norodno??Ă? i budowa
W mezozoiku niekt??re z ro??lino??ernych gad??w, dorastajĂ? do olbrzymich rozmiar??w, drapie??cy, kt??rzy na nie polujĂ? tak??e muszĂ? urosnĂ?Ă?, aby prze??yĂ? i rosnĂ? trzykrotnie. A ponadto doskonalĂ? sw??j zbrojny arsena??, tak powstajĂ? karnozaury, kt??rych to nazwĂ? okre??la siĂ? du??e, miĂ?so??erne dinozaury, o d??ugo??ci cia??a przekraczajĂ?cej 5 metr??w, kt??re porusza??y siĂ? w pozycji wyprostowanej, na tylnych ko??czynach, mia??y du??e g??owy i sztyletowate zĂ?by a tak??e bardzo kr??tkie ramiona. To w??a??nie te dinozaury sĂ? najbardziej wychwalane przez dzieci a tak??e przez tw??rc??w film??w s-f. Ich wsp????czesne rekonstrukcje mo??na oglĂ?daĂ? w tysiĂ?cach muzeum. Cia??a tych gad??w by??y, ogromne jak domy, ziemia dr??a??a pod ciĂ???arem ich potĂ???nych krok??w, a ofiary ginĂ???y rozrywane na strzĂ?py w ich potĂ???nych szczĂ?kach. Niekt??re z pierwszych karnozaur??w zosta??y znalezione w??a??nie na pustyni Alberta. Odkryty w kamiennym ??lebie Albertosaurus liczy sobie 75 milion??w lat. Nale??a?? do, najlepiej rozwiniĂ?tych, najagresywniejszych i najbardziej przera??ajĂ?cych karnozaur??w. Morderczy kuzyn Albertosaurus - Tyrannosaurus jest najs??awniejszym dinozaurem na ??wiecie. Jak wszystkie karnozaury, albertozaur u??ywa?? swej potĂ???nej g??owy jako bro??, jego szczĂ?ka by??a wy??sza, a zĂ?by d??u??sze ni??, u jakiego innego wczesnego drapie??nika. Dodatkowe wyposa??enie mog??oby uczyniĂ? czaszkĂ? zbyt ciĂ???kĂ?, ale natura, znalaz??a rozwiĂ?zanie. W pokrywie pojawi??y siĂ? dziury a ko??ci uleg??y pneumatyzacji, niekt??re czĂ???ci czaszki zosta??y jednak dodatkowo wzmocnione. Albertozaur by?? wielko??ci ma??ego autobusu i wa??y?? 2,5 t mia?? cienki pysk i gro??nie wyglĂ?dajĂ?ce zĂ?by.
________________________________________
Albertosaurus
________________________________________
Paleontolodzy my??leli kiedy??, ??e karnozaury by??y powolnymi, ma??o zwrotnymi stworzeniami, takimi jak dzisiejsze krokodyle, a niekt??rzy badacze sugerowali nawet, ??e, by??y zbyt du??e, aby polowaĂ? i od??ywia??y siĂ? padlinĂ?. Lecz na podstawie ostatnich bada??, mo??na uwa??aĂ?, ??e karnozaury by??y zwierzĂ?tami szybkimi i zwinnymi. Albertozaur i inne karnozaury nie by??y zapewne, a??, tak szybkie jak ma??e teropody (Ornithomimus, Velociraptor), ale wiĂ?kszo??Ă? paleontolog??w zgadza siĂ?, ??e, prze??cignĂ???yby cz??owieka. Niekt??rzy twierdzĂ?, ??e zdolne by??y osiĂ?gaĂ? 65 km/h takĂ? szybko??Ă? wraz z wielko??ciĂ? czyni??y z nich przera??ajĂ?ce stworzenia. Prawdziwy jednak strach wzbudza??y potĂ???ne szczĂ?ki. WiĂ?kszo??ci ludzi dinozaury kojarzĂ? siĂ? z ogromnymi zwierzĂ?tami, ale wiele z nich by??o ca??kiem ma??ych, jednak nie dotrwa??y one do ko??ca kredy, kiedy to 65 milion??w lat temu w ZiemiĂ? uderzy?? meteoryt. 200 milion??w lat temu, kiedy superkontynent Pangea rozpad?? siĂ? na p????. Nowo powsta??e ??a??cuchy g??rskie i morza, kt??re wdar??y siĂ? w g??Ă?b lĂ?du powodowa??y izolacjĂ? dinozaur??w, na coraz to mniejsze grupy. Izolacja geograficzna sta??a siĂ? jednym z wielu motor??w napĂ?dowych przy??pieszajĂ?cych ewolucjĂ? i doprowadzi??a do powstania wiĂ?kszej r????norodno??ci form. Kiedy masy lĂ?dowe oddzieli??y siĂ? od siebie zar??wno ro??liny jak i zwierzĂ?ta, zaczĂ???y przystosowywaĂ? siĂ? do nowych ??rodowisk, rozwijajĂ?c r????ne strategie warunkujĂ?ce prze??ycie.
3. Przystosowania obronne ofiar
Jeden z ro??lino??erc??w - ankylozaur wyposa??y?? siĂ? w ciĂ???kĂ? bro?? i ogon s??u??Ă?cy do zadawania cios??w, triceratops rozwinĂ??? wielkĂ? kryzĂ? i wielkie rogi, sejsmozaur po prostu ur??s?? do ogromnych rozmiar??w osiĂ?gajĂ?c wielko??Ă? piĂ?ciu s??oni. W grze o przetrwanie w??a??nie wielko??Ă? mia??a okazaĂ? siĂ? czynnikiem decydujĂ?cym, kiedy nie wystarcza??o byĂ? ogromnym, niekt??rzy ro??lino??ercy znale??li jednak dodatkowĂ? ochronĂ?, aby mieĂ? szanse na prze??ycie i ??Ă?czyli siĂ? w stada. Aby mieĂ? szanse na upolowanie jakiej?? zdobyczy miĂ?so??erne dinozaury r??wnie?? musia??y zwiĂ?kszyĂ? swoje ogromne rozmiary, ale nie tylko - aby zyskaĂ? przewagĂ? musia??y staĂ? siĂ? sprytniejsze i szybsze, inaczej umar??y by z g??odu. Drapie??nicy jednak musieli pozostaĂ? na czele w tym wy??cigu zbroje?? i zawsze musia??y byĂ? inteligentne i nieco szybsze, je??eliby im siĂ? to nie uda??o nie mia??yby, co je??Ă?.
4. Rozw??j karnozaur??w
Podstawowe strategie rozwojowe karnozaur??w i innych miĂ?so??erc??w na ca??ym ??wiecie by??y bardzo podobne. Izolacja geograficzna spowodowa??a powstanie, inteligentnych adaptacji ekologicznych, jednym z wielu miejsc, gdzie mo??na badaĂ? to zjawisko jest Argentyna, w??a??nie tu znaleziono pewnego ciekawego karnozaura. W przesz??o??ci wiĂ?kszo??Ă?, skamielin dinozaur??w by??a znajdowana na p????kuli p????nocnej, gdzie zresztĂ? rozwinĂ???a siĂ? paleontologia. PrzyczynĂ? tego by??a mo??liwo??Ă? ??atwiejszej lokalizacji szczĂ?tk??w. D??ugi okres izolacji, pomiĂ?dzy dwoma superkontynentami, sprawi??, ??e kiedy wykopuje siĂ? jakiego?? dinozaura w Ameryce Po??udniowej to ma on czĂ?sto jakie?? nowe cechy. Jose Bonaparte z argenty??skiego Muzeum Historii Naturalnej nazwany zosta?? „mistrzem mezozoiku”. W roku 1985 dr Bonaparte odkry?? szkielet wa??Ă?cego tonĂ?, miĂ?so??ernego dinozaura nazwanego Carnotaurus („miĂ?so??erny byk”). Odkrycie to zdumia??o paleontolog??w, gdy?? nowoodkryty dinozaur mia?? bardzo wysokĂ?, potĂ???nie zbudowanĂ? czaszkĂ?, jednak jego najciekawszĂ? cechĂ? by??y dwa du??e, p??askie rogi nad oczami. Karnozaury mia??y zwykle ma??e rogi lub te?? nie mia??y ich w og??le.
________________________________________
Carnotaurus
________________________________________
Pyski wielu karnozaur??w wyposa??one by??y w specjalny staw zawiasowy, kt??ry umo??liwia?? szersze, rozwarcie szczĂ?k. Drapie??niki mog??y tak??e otwieraĂ? otw??r gĂ?bowy w p??aszczy??nie poziomej. By??y to adaptacje, kt??re wkr??tce pozwoli??a karnozaurom na osiĂ?gniĂ?cie jeszcze wiĂ?kszych rozmiar??w. Jednego z najwiĂ?kszych karnozaur??w znaleziono 650 km od bieguna po??udniowego. W roku 1991 geolog prowadzĂ?cy prace w rejonie Anatarktyki odkry?? fragment ko??ci, kt??ry zachĂ?ci?? paleontolog??w do skierowania swych krok??w na lodowĂ? pustynie. W czasie prac wykopaliskowych, temperatura nigdy nie wzros??a powy??ej -30 stopni, tymczasem trzeba by??o usunĂ?Ă? dwie tony ska??y, aby wydobyĂ? na powierzchnie zadziwiajĂ?ce znalezisko. Cryolophosaurus czyli „zamro??ony dinozaur grzebieniasty” by?? to pierwszy dinozaur odnaleziony w Antarktyce. Jego wiek oszacowany na 190 milion??w lat, co oznacza??o ze by?? jednym z najstarszych karnozaur??w w og??le. Najbardziej unikatowĂ? cechĂ? szkieletu sĂ? naro??le na ??rodku g??owy, czyli grzebie??, na czaszce. Najprawdopodobniej s??u??y?? jako element wabiĂ?cy partnerkĂ? w czasie god??w, z pewno??ciĂ? inne karnozaury posiada??y tak??e wyrostki g??owowe, ale grzebie?? krylofozaura by?? znacznie wiĂ?kszy i zbyt delikatny by m??g?? przydaĂ? siĂ? w walce. Z odkryciem krylofozaura nauka znalaz??a siĂ? w posiadaniu dowod??w ewolucji karnozaur??w, jako dosz??o niemal 200 milion??w lat temu w okresie jurajskim, przez nastĂ?pne 135 milion??w lat z gad??w tych bĂ?dĂ? rozwijaĂ? siĂ? zwierzĂ?ta posiadajĂ?ce wielkie, potĂ???ne szczĂ?ki, uwsteczniajĂ?c przy tym ko??czyny przednie, i stajĂ?c siĂ? drapie??nikami, kt??re wszystkie cechy przystosowane sĂ? do zabijania.
________________________________________
Cryolophosaurus
________________________________________
Kiedy du??e karnozaury takie jak Tyranosaurus sta??y siĂ? pod koniec kredy niezwykle skutecznymi drapie??nikami, wypar??y wszystkich konkurent??w pozosta??y jednymi du??ymi gadami miĂ?so??ernymi. W miarĂ?, jak zbli??a?? siĂ? okres kredowy mo??emy zaobserwowaĂ? nasilenie tempa zmian ewolucyjnych, pojawiajĂ? siĂ? wciĂ??? nowe adaptacje, dinozaury, kt??re na poczĂ?tku swojego panowania rozwija??y siĂ? stosunkowo wolno a, sĂ? teraz najbardziej wyspecjalizowanymi miĂ?so??ercami, kt??re b??yskawicznie siĂ? r????nicujĂ? i zmieniajĂ? cechy. Niezale??nie od tego czy polowa??y samotnie czy w grupach, karnozaury by??y ??miertelnie skuteczne. Mog??y bardzo szybko i zwinnie podbiec do ofiary wydrzeĂ? z niej potĂ???ny kawa??ek i poczekaĂ? w sĂ?siedztwie a?? zdobycz wykrwawi siĂ? na ??mierĂ?. Ma??o ryzykowna, ale za to bardzo skuteczna taktyka. Na podstawie obserwacji wsp????czesnych drapie??nik??w, mo??na przypuszczaĂ?, ??e karnozaury polowa??y o ??wicie i o zmierzchu lub te?? w czasie ksiĂ???ycowej nocy, mog??y je??Ă? tylko raz w tygodniu, a nawet rzadziej. Ale po??era??y wtedy wielkie ilo??ci miĂ?sa za jednym razem. Albertozaur i tyranozaur ??yjĂ?ce w Ameryce P????nocnej wybra??y dwa r????ne kierunki ewolucji. Tyranozaur postawi?? na masĂ? cia??a i sta?? siĂ? wiĂ?kszym i silniejszym. Albertozaur nie zwiĂ?kszy?? swych rozmiar??w, by?? szybszy od tyranozaura, ale nie a?? tak du??y. Kiedy karnozaury rozwinĂ???y swe szybkie d??ugie nogi i potĂ???ne szczĂ?ki inne czĂ???ci - ramiona i ko??czyny g??rne sta??y siĂ? mniejsze, nie wiĂ?ksze od ludzkich. PrzyczynĂ? skr??cenia ko??czyn g??rnych by??o miĂ?dzy innymi ograniczenie masy cia??a z przodu bioder. Mo??liwe, ??e gdyby nie wielkie wymieranie pod koniec kredy, potomkowie tyranozaura ca??kowicie zredukowaliby swe ko??czyny przednie. ZwierzĂ?ta te ogranicza??y swĂ? masĂ? jak to tylko by??o mo??liwe i pomimo skr??cenia ko??czyn g??rnych by??y niezwykle silnymi drapie??nikami, kt??re chwyta??y swe ofiary za pomocĂ? szczĂ?k.
5. Sk??ra
Wiemy jak by??y zbudowane karnozaury, ale czy naprawdĂ? tak wyglĂ?da??y, niekt??rzy spekulujĂ?, ??e mia??y sk??rĂ? taka jak jaszczurki, inni sugerujĂ?, ??e przypomina??y raczej ptaki i byĂ? mo??e posiada??y pi??ra. Jose Bonaparte odnalaz??, pierwszy bezpo??redni dow??d -odcisk sk??ry karnozaura. To interesujĂ?ce, poniewa?? wiĂ?kszo??Ă? paleontolog??w przypuszcza??o, i??, karnozaury mog??y posiadaĂ? swego rodzaju pi??ra. Nie znaleziono jednak ??adnych pi??r, tylko odciski samej sk??ry pokrytej r????nymi guzkami. Zrekonstruowanie kszta??tu g??owy by??o bardzo proste. G??owa sk??ada??a siĂ? zwykle z ko??ci pokrytych sk??rĂ?, tak wiĂ?c jej kszta??t odpowiada?? kszta??towi czaszki. Z resztĂ? cia??a jest wiĂ?kszy problem. Szkielet jest tylko wskaz??wkĂ? na temat wielko??ci i masy zwierzĂ?cia. NajtrudniejszĂ? do rozstrzygniĂ?cia sprawĂ? jest kolor sk??ry, ma??e drapie??niki posiada??y zapewne barwy ochronne z elementami maskujĂ?cymi takimi jak, paski czy kropki, ale, dla 6m dwu no??nego zab??jcy kamufla?? nie odgrywa?? ??adnej roli. Tak, wiĂ?c najwiĂ?ksze karnozaury by??y prawdopodobnie koloru szarozielonego lub szarego. Lecz czy tak by??o na pewno? Tego siĂ? nigdy nie dowiemy.
6. Inteligentni mordercy
Wielko??Ă? m??zg??w drapie??c??w wskazuje wyra??nie, ??e w ko??cowym okresie swego ??ycia na Ziemi, doda??y do swego arsena??u, tak??e inteligencje. Jest ona czym?? charakterystycznym dla zwierzĂ?t polujĂ?cych grupowo. Aby dzia??a??a taka skoordynowana grupa trzeba, dysponowaĂ? du??ym zasobem inteligencji. Najinteligentniejsze dzisiaj zwierzĂ?ta tworzĂ? okre??lone struktury grupowe. Tak, wiĂ?c nie ma w tym nic dziwnego, ??e spo??r??d dinozaur??w najwiĂ?ksze m??zgi wytworzy??y zwierzĂ?ta wystĂ?pujĂ?ce w grupach. Oczy p????nych karnozaur??w skierowane by??y naprz??d, co zapewnia??o zwierzĂ?ciu dok??adnĂ? ocenĂ? odleg??o??ci do zdobyczy i precyzyjny atak. Dinozaury te mia??y te?? znakomity s??uch. W momencie zag??ady dinozaur??w i wielu innych zwierzĂ?t 65 milion??w lat temu, karnozaury r??wnie?? znikajĂ? z powierzchni ziemi. ZwierzĂ?ta te wciĂ??? jednak fascynujĂ? interesujĂ?ca jest, bowiem historia tych dwuno??nych gad??w o wielkich g??owach, ostrych zĂ?bach, kt??re powsta??y na poczĂ?tku ery dinozaur??w i sta??y siĂ? najbardziej przera??ajĂ?cymi stworzeniami, jakie kiedykolwiek stĂ?pa??y po Ziemi.
- Karol Sabath
- Ekspert
- Posty: 443
- Rejestracja: 15 marca 2006, o 21:21
- Lokalizacja: Warszawa
- Kontakt:
Nadal karnozaury funkcjonujĂ? w tek??cie jako "du??e teropody powy??ej 5 m d??ugo??ci" i obejmujĂ? tyranozaura, karnotaura itp. Tymczasem one nie by??y - w aktualnym rozumieniu - karnozaurami. To wymaga gruntownej przer??bki artyku??u.Dino pisze:Mo??e byĂ??
Poza tym usunĂ???bym ??r??dtytu??y, albo wprowadzi?? inne (np. geograficzne) - bo dalej wyglĂ?da np. na to, ??e du??e teropody wystĂ?powa??y tylko w Albercie itp. To po prostu powinien byĂ? esej o du??ych mezozoicznych drapie??nikach ameryka??skich, nie udajĂ?cy wyczerpujĂ?cego, uporzĂ?dkowanego has??a.
My??lĂ?, ??e Krzysztof powinien uwzglĂ?dniajĂ?c moje uwagi i doczytujĂ?c jeszcze co nieco napisaĂ? taki tekst (dla wielu, zw??aszcza poczĂ?tkujĂ?cych fan??w, na pewno ciekawszy ni?? przeglĂ?dy systematyczne z cyklu "R????norodno??Ă? form"), a potem Dino mo??e go podredagowaĂ? ortograficznie i interpunkcyjnie (dalej sĂ? przecinki w dziwnych miejscach itp.).
Ale najpierw Krzysztof musi przerobiĂ? tre??Ă?, zanim zacznie siĂ? cyzelowaĂ? formĂ?.
Np. ca??e rozwa??ania o ewolucji karnozaur??w sĂ? chybione, skoro to sĂ? w rzeczywisto??ci przedstawiciele r????nych grup. Skoro Krzysztof zaczyna od kredy Alberty, odpada te?? kolejno??Ă? chronologiczna.
Moim zdaniem, zgodnie z tytu??em i czĂ???ciowo oryginalnĂ? zawarto??ciĂ? artyku??u, nale??y p??j??Ă? w kierunku jakby wycieczki od p????nocy Ameryki na po??udnie, opisujĂ?c wybrane s??ynne miejsca znalezisk i przedstawiajĂ?c tamtejszĂ? faunĂ? du??ych drapie??nik??w. Wtedy mo??na by nawet zaczĂ?Ă? od Alaski, potem przez AlbertĂ? i Dziki Zach??d USA (odkrycia z czas??w Wojen o Ko??ci - allozaur, ceratozaur, potem tyranozaury i dilofozaury, mo??e wzmianka o celofyzach i Ranczu Duch??w oraz o godzillozaurze), Ameryka Po??udniowa (giganotozaur, irytator, karnotaur), a?? po AntarktydĂ?. Mo??na by wtedy opisaĂ?, jak wyglĂ?da dany region dzi??, wspomnieĂ? co?? o historii znanych odkryĂ? (kto, kiedy co?? wa??nego znalaz??), potem powiedzieĂ?, jak dany teren wyglĂ?dal kiedy??, jakie zwierzĂ?ta tam ??y??y - zw??aszcza du??e teropody, ale oczywi??cie przy okazji wspomnieĂ? na co polowa??y - ??e tu np. na rogate triceratopsy, ankylozaury z maczugami na ogonie czy hadrozaury, a tam na tytanozaury itp., zwracajĂ?c uwagĂ? na sposoby obrony przed drapie??nikami (jak zresztĂ? ju?? Krzysztof tu i ??wdzie zaczĂ??? pisaĂ?). Taki przeglĂ?d ciekawych du??ych teropod??w na pewno go??cie strony chĂ?tnie przeczytajĂ? (w ko??cu teropody sĂ? chyba najbardziej popularne)...