[OPIS] Dilophosaurus

[Mixs]

Odnośniki do aktualnego opisu:
http://www.encyklopedia.dinozaury.com/i ... ophosaurus
viewtopic.php?p=37986#p37986
ŁCz

__________
W trudzie i znoju powstawa??, ale jest:

Dilofozaur - Dilophosaurus, Welles 1970

Dilophosaurus wetherilli (Welles 1954) - pierwotnie opisany jako Megalosaurus wetherilli, Welles 1954
? Dilophosaurus breedorum, Welles 1995, vide Welles & Pickering 1999

D??ugo??Ä?: 6 (7?) m

Masa: 300 – 450 kg

Miejsce odkrycia: Arizona

??y??: 192 – 183 mln lat temu

Klasyfikacja:

Saurischia
Theropoda
Neotheropoda
Ceratosauria (?)
Coelophysoidea (?)

W 1940 r. Jesse Williams z plemienia Navajo zauwa??y?? w ska??ach z Formacji Kayenta niedaleko Tuba City w Arizonie szkielet niezidentyfikowanego zwierzÄ?cia. Kiedy 2 lata p????niej w Arizonie pojawi?? siÄ? zesp???? naukowc??w z Muzeum Paleontologii Uniwersytetu Kalifornijskiego (University of California Museum of Paleontology, UCMP), by zbadaÄ? tamtejsze ska??y z okresu permu, Williams doni??s?? badaczom o swoim znalezisku. Do wskazanego miejsca ruszy??a czÄ???Ä? zespo??u pod przewodnictwem Samuela P. Wellesa, przysz??ego profesora UCMP. Na miejscu zesp???? odkopa?? trzy niekompletne szkielety ??redniej wielko??ci teropod??w nieznanego dotÄ?d gatunku; szczeg??lnie dwa – oznaczone p????niej jako UCMP 37302 (holotyp – okaz, na podstawie kt??rego opisano zwierzÄ?) i UCMP 37303 – by??y na tyle dobrze zachowane, ??e pozwoli??y na w miarÄ? pe??ny opis teropoda. Jednak – co p????niej okaza??o siÄ? istotne – ??aden z odkrytych szkielet??w nie mia?? zachowanej szczytowej czÄ???ci czaszki.
Skamienia??o??ci przewieziono do UCMP, gdzie dok??adnie je zbadano. Nie by??o jednak pewno??ci co do dok??adnej pozycji systematycznej odkrytego zwierzÄ?cia. Ostatecznie „prowizorycznie” uznano je za nowy gatunek z rodzaju Megalosaurus i w 1954 r. Welles opublikowa?? opis nowego teropoda nazwanego Megalosaurus wetherilli – „wielki jaszczur Wetherilla”, na cze??Ä? Johna Wetherilla, kupca z Arizony, kt??ry wielokrotnie wsp????pracowa?? z naukowcami prowadzÄ?cymi badania na tych terenach.
RadykalnÄ? zmianÄ? przyni??s?? dopiero rok 1964. Wybuch?? sp??r odno??nie datowania odkrytych w Arizonie szczÄ?tk??w teropod??w; nie by??o pewno??ci, czy sÄ? to szczÄ?tki zwierzÄ?cia ??yjÄ?cego we wczesnej jurze (jak uwa??a?? Welles), czy w p????nym triasie. Welles powr??ci?? zatem do Arizony, by zbadaÄ? ska??y z formacji Kayenta. Nie tylko uda??o mu siÄ? potwierdziÄ? datowanie szczÄ?tk??w odkrytego zwierzÄ?cia na wczesnÄ? jurÄ?, ale dokona?? te?? nowego, jeszcze wa??niejszego odkrycia. Oko??o 400 m na po??udnie od miejsca, gdzie znaleziono pierwsze szczÄ?tki nowego zwierzÄ?cia, Welles trafi?? na niekompletny szkielet czwartego teropoda tego samego gatunku. Nowy okaz, oznaczony jako UCMP 77270, mia?? zachowanÄ? szczytowÄ? czÄ???Ä? czaszki, a na niej – ku zaskoczeniu badajÄ?cych odkryte skamienia??o??ci naukowc??w – mia?? dwa p????okrÄ?g??e grzebienie kostne. Megalosaurus nie mia?? takich grzebieni, a zatem odkryty teropod nale??a?? w rzeczywisto??ci do zupe??nie nowego rodzaju. W 1970 r. Welles w kr??tkiej notce w Journal of Paleontology zaproponowa?? dla nowego zwierzÄ?cia nazwÄ? Dilophosaurus wetherilli – „dwugrzebieniasty jaszczur Wetherilla”, nawiÄ?zujÄ?c do niezwyk??ej ozdoby czaszki nowego teropoda. Jednak dopiero w 1984 r. Welles opublikowa?? opis zwierzÄ?cia, w??Ä?cznie z rekonstrukcjÄ? czaszki i ca??ego szkieletu („Dilophosaurus wetherilli (Dinosauria, Theropoda), osteology and comparisons” w Palaeontographica Abteilung).
Opr??cz wspomnianych wy??ej skamienia??o??ci, dilofozaurowi przypisuje siÄ? jeszcze niekt??re fragmentaryczne skamienia??o??ci odkryte w Arizonie. W 2001 r. student paleontologii z Uniwersytetu P????nocnej Arizony Robert Gay podczas dorocznego spotkania Western Association of Vertebrate Paleontologists wyg??osi?? odczyt, w kt??rym wskaza??, ??e w Muzeum P????nocnej Arizony znajdujÄ? siÄ? fragmentaryczne szczÄ?tki nale??Ä?ce do dw??ch lub trzech teropod??w, niemal na pewno dilofozaur??w. SzczÄ?tki odkryto w ska??ach formacji Kayenta w rejonie Rock Head, prawie 200 km od miejsca pierwszego odkrycia szczÄ?tk??w dilofozaur??w. W??r??d odkrytych skamienia??o??ci znaleziono pewne ko??ci, kt??rych nie uda??o siÄ? znale??Ä? u wcze??niej odkrytych dilofozaur??w, m.in. lewÄ? ko??Ä? ??onowÄ?. Poza tym jeden z dilofozaur??w, kt??rych szczÄ?tki znajdujÄ? siÄ? w Muzeum P????nocnej Arizony, to najprawdopodobniej pierwsze dotÄ?d odkryte m??ode tego gatunku (oznaczone jako MNA P1.3181). Dilofozaurowi przypisuje siÄ? te?? „autorstwo” wielu ??lad??w st??p ??redniej wielko??ci wczesnojurajskich teropod??w z Ameryki P????nocnej, m.in. ichnorodzaj??w (rodzaj??w opisanych nie na podstawie ko??ci, ale odkrytych ??lad??w st??p zwierzÄ?cia) Kayentapus hopii, Eubrontes czy Dilophosauripus. ?ĹĄlady st??p zwierzÄ?t podobnych do dilofozaura (Kayentapus soltykovensis) odkryto te?? w Polsce, we wczesnojurajskich osadach niedaleko So??tykowa w woj. ??wiÄ?tokrzyskim.

http://www.ucmp.berkeley.edu/dilophosaur/skull.jpg
Czaszka UCMP 77270

Przez d??ugi czas z Ameryki P????nocnej znany by?? tylko jeden gatunek dilofozaura. By??o wiÄ?c sporym zaskoczeniem, gdy w 1999 r, 2 lata po ??mierci Wellesa, Stephan Pickering opublikowa?? jego rÄ?kopis z 1995 r, uzupe??niony przez siebie. Dokument ten stwierdza??, ??e skamienia??o??ci dilofozaura oznaczonego jako UCMP 77270 w wielu szczeg????ach – g????wnie w proporcjach poszczeg??lnych ko??ci – r????niÄ? siÄ? na tyle od innych znanych egzemplarzy D. wetherilli, ??e ten okaz trzeba uznaÄ? za przedstawiciela innego gatunku z rodzaju Dilophosaurus. Zaproponowano dla niego nazwÄ? D. breedorum – „dwugrzebieniasty jaszczur Breed??w”, na cze??Ä? rodziny Williama J. Breeda, kt??ry pomaga?? Wellesowi w wydobyciu UCMP 77270. Domniemany D. breedorum by?? wiÄ?kszy i masywniej zbudowany od D. wetherilli; co wa??niejsze – tylko u UCMP 77270 odkryto podw??jny grzebie?? kostny, istnia??a zatem mo??liwo??Ä?, ??e z dw??ch gatunk??w p????nocnoameryka??skich dilofozaur??w mia?? go tylko D. breedorum, za?? D. wetherilli go nie posiada??.
Opublikowana w 1999 r. praca Wellesa uzupe??niona przez Pickeringa ma jednak sporo wad. Zosta??a opublikowana prywatnym nak??adem przez Pickeringa i obecnie jest trudno dostÄ?pna. Nikt jej nie recenzowa?? przed publikacjÄ?. Nie wiadomo, do jakiego stopnia Welles i Pickering wsp????pracowali ze sobÄ? i czy Welles autoryzowa?? rÄ?kopis. Do tej publikacji nale??y podchodziÄ? z ostro??no??ciÄ?; dlatego te?? nazwa D. breedorum raczej nie pojawia siÄ? w pracach dotyczÄ?cych dilofozaur??w.
Wydaje siÄ? te??, ??e wyr????nienie nowego gatunku jest oparte na niepewnych podstawach. ChoÄ? rzeczywi??cie poza okazem UCMP 77270 nie znaleziono kostnego grzebienia, to jednak odkryto po??rednie dowody jego wystÄ?powania u innych dilofozaur??w. W opisie z 1984 r. Welles wspomina, ??e po odkryciu UCMP 77270 przebada?? jeszcze raz czaszkÄ? okazu UCMP 37302 i odkry?? – wcze??niej przeoczone – prawdopodobne podstawy dw??ch grzebieni kostnych; przyjmuje siÄ? zatem, ??e holotyp D. wetherilli r??wnie?? mia?? owe grzebienie. Inne przes??anki do wyr????nienia D. breedorum – wiÄ?ksze rozmiary poszczeg??lnych ko??ci, albo fakt, ??e dana ko??Ä? u UCMP 77270 jest lepiej rozwiniÄ?ta ni?? u D. wetherilli – mo??na r??wnie dobrze wyja??niÄ? zmienno??ciÄ? osobniczÄ?, albo tym, ??e UCMP 77270 zdech?? jako zwierzÄ? starsze od wcze??niej odkrytych dilofozaur??w. Pewne szczeg????y budowy UCMP 37302 i UCMP 37303 wskazujÄ? zresztÄ?, ??e nie sÄ? to osobniki w pe??ni wyro??niÄ?te. Najprawdopodobniej wiÄ?c D. breedorum to po prostu m??odszy synonim D. wetherilli, doros??y osobnik tego gatunku.

W 1993 r. Shaojin Hu opisa?? jeszcze jeden gatunek dilofozaura – odkrytego w 1987 r. w prowincji Yunnan (razem ze szczÄ?tkami zauropodomorfa z rodzaju Yunnanosaurus) Dilophosaurus sinensis („dwugrzebieniasty jaszczur z Chin”). Podobnie jak dilofozaury z Arizony, „D.” sinensis mia?? podw??jny kostny grzebie?? – d??u??szy i wy??szy (31 cm d??ugo??ci, 11 cm wysoko??ci), ale i cie??szy ni?? u D. wetherilli. To w??a??nie ta cecha przesÄ?dzi??a o zaliczeniu chi??skiego teropoda do rodzaju Dilophosaurus – gdy go opisywano, nie znano podobnych ozd??b u innych teropod??w. Dzisiaj jednak wiemy, ??e podw??jne grzebienie wystÄ?powa??y tak??e u innych teropod??w z kladu Coelophysoidea, m.in. „Syntarsus” ( = Megapnosaurus lub Coelophysis) kayentakatae, a byÄ? mo??e nawet u niekt??rych przedstawicieli Coelophysis bauri. Co wiÄ?cej, pojedyncze grzebienie kostne odkryto u wielu teropod??w nie nale??Ä?cych do Coelophysoidea, takich jak Guanlong wucaii i Monolophosaurus z Chin, czy Cryolophosaurus z Antarktydy. Zatem podobne ozdoby pojawia??y siÄ?, jak siÄ? wydaje, niezale??nie u r????nych grup teropod??w i nie muszÄ? byÄ? dowodem bliskiego pokrewie??stwa. Za?? szkielet „Dilophosaurus” sinensis ma wiele cech, kt??re wskazujÄ?, ??e to zwierzÄ? by??o bli??ej spokrewnione z Tetanurae ni?? z Coelophysoidea, a zatem zaliczenie go do rodzaju Dilophosaurus by??o b??Ä?dem. Z tego powodu nie biorÄ? pod uwagÄ? tego teropoda w dalszej czÄ???ci opisu.

http://www.dinosaur.net.cn/museum/image ... saurus.gif
Rekonstrukcja czaszki dilofozaura; widaÄ? charakterystyczne, „krokodyle” wciÄ?cie miÄ?dzy ko??ciÄ? szczÄ?kowÄ? a przedszczÄ?kowÄ?

WiÄ?kszo??Ä? naukowc??w zalicza rodzaj Dilophosaurus do kladu Coelophysoidea, wraz z takimi rodzajami, jak Coelophysis, Liliensternus czy Zupaysaurus. Ten klad z kolei tradycyjnie zalicza siÄ? do szerszej grupy Ceratosauria, w sk??ad kt??rej wchodzi tak??e m.in. rodzaj Ceratosaurus, czy klad Abelisauroidea; takÄ? klasyfikacjÄ? przyjÄ?to m.in. w drugim wydaniu „The Dinosauria” z 2004 r. CzÄ???Ä? naukowc??w wskazuje jednak na pewne cechy budowy szkieletu wystÄ?pujÄ?ce zar??wno u ceratozaura i Abelisauroidea, jak i u Tetanurae, np. niesymetryczne zÄ?by wyrastajÄ?ce z ko??ci przedszczÄ?kowych, mniejsza liczba zÄ?b??w wyrastajÄ?cych ze szczÄ?ki g??rnej ni?? u Coelophysoidea, budowa stawu szczÄ?kowego, itp. Te cechy wsp??lne mogÄ? wskazywaÄ?, ??e ceratozaur i Abelisauroidea sÄ? bli??ej spokrewnione w??a??nie z Tetanurae ni?? z Coelophysoidea, i tych ostatnich nie nale??y zaliczaÄ? do Ceratosauria. W takiej sytuacji Coelophysoidea by??yby grupÄ? siostrzanÄ? szerokiego kladu obejmujÄ?cego Tetanurae i Ceratosauria (kt??re zresztÄ? czÄ???Ä? paleontolog??w chce wrÄ?cz wcieliÄ? do Tetanurae).
InnÄ? propozycjÄ? klasyfikacji dilofozaura przedstawi?? niemiecki paleontolog Oliver W. M. Rauhut w swych publikacjach z roku 2000 („The interrelationships and evolution of basal theropods (Dinosauria, Saurischia”) i z roku 2003 („The interrelationships and evolution of basal theropod dinosaurs”). Zdaniem dra Rauhuta, dilofozaur jest bli??ej spokrewniony z kladem obejmujÄ?cymi Ceratosauria (w znaczeniu: Ceratosaurus + Abelisauroidea) i Tetanurae ni?? z Coelophysoidea.

Dilofozaur jest najwiÄ?kszym znanym p????nocnoameryka??skim drapie??nikiem z piÄ?tra synemuru (196,5 – 189,6 mln lat temu) i pliensbachu (189,6 – 183 mln lat temu). Okazy odkryte w 1942 r. mierzy??y 6 m d??, a nie by??y to zwierzÄ?ta w pe??ni wyro??niÄ?te; UCMP 77270 by?? najprawdopodobniej d??u??szy o prawie metr. Ten dwuno??ny drapie??nik wyglÄ?da?? trochÄ? jak wiÄ?ksza i masywniejsza wersja celofyza – oba teropody ??Ä?czy m.in. niezwykle d??ugi, usztywniony ogon. W por??wnaniu z celofyzem dilofozaur mia?? proporcjonalnie kr??tszÄ? i mocniejszÄ? szyjÄ?, niezbÄ?dnÄ? do utrzymania wiÄ?kszej g??owy (co jest cechÄ? typowÄ? wielkich teropod??w). Oczy dilofozaura znajdowa??y siÄ? po bokach g??owy, a nie z przodu jak np. u tyranozaura; zapewnia??o to drapie??nikowi szersze pole widzenia, ale zarazem zwierzÄ? nie mog??o widzieÄ? w trzech wymiarach, a co za tym idzie, mia??o prawdopodobnie k??opoty z ocenÄ? odleg??o??ci. Przednie ko??czyny mia??y po cztery palce uzbrojone w ostre pazury – przy czym jeden (IV), jest mocno zredukowany, za?? kciuk jest ustawiony przeciwstawnie do pozosta??ych palc??w, co byÄ? mo??e zapewnia??o „rÄ?kom” pewnÄ? chwytno??Ä?. (Tak uwa??a wiÄ?kszo??Ä? naukowc??w; jednak zdaniem Frietson Galis, Martina Kundr??ta i Barry’ego Sinervo, przedstawionym w artykule „An old controversy solved: bird embryos have fingers” w Trends in Ecology and Evolution ze stycznia 2003 r. teropody – w tym dilofozaur – w og??le nie mia??y palca I, a trzy palce najlepiej rozwiniÄ?te u wiÄ?kszo??ci z nich to palce II, III i IV. Przy takiej interpretacji u dilofozaura zredukowany by??by palec V, w og??le nie by??oby kciuka, a przeciwstawny do innych palc??w by??by palec II.) Stopa mia??a piÄ?Ä? palc??w, ze szczÄ?tkowymi palcami I i V oraz dobrze rozwiniÄ?tymi palcami II, III i IV (przy czym najd??u??szy by?? palec III).

G??rna szczÄ?ka dilofozaura ma pewnÄ? cechÄ? – typowÄ? zresztÄ? dla Coelophysoidea – kt??rej odkrycie doprowadzi??o do wielu nieporozumie?? co do trybu ??ycia tego teropoda. MiÄ?dzy ko??Ä?mi przedszczÄ?kowymi (premaxillae) a ko??Ä?mi szczÄ?kowymi (maxillae) znajduje siÄ? wciÄ?cie, rozdzielajÄ?ce zÄ?by wyrastajÄ?ce z ko??ci przedszczÄ?kowych i szczÄ?kowych oraz nadajÄ?ce czaszce nieco „krokodyli” wyglÄ?d. Welles uzna??, ??e ko??ci przedszczÄ?kowe by??y po??Ä?czone ze szczÄ?kowymi tak s??abo, ??e szczÄ?ka nie mog??aby wytrzymaÄ? obciÄ???e?? zwiÄ?zanych z walkÄ? z du??Ä? ofiarÄ?. W dodatku w toku takiej walki na uszkodzenia m??g?? byÄ? nara??ony podw??jny grzebie?? kostny na g??owie dilofozaura. StÄ?d wnioskowano, ??e dilofozaur polowa?? co najwy??ej na ma??e zwierzÄ?ta albo nawet ??ywi?? siÄ? padlinÄ?.
Ta teoria zaowocowa??a czym??, czego jej autorzy zapewne zupe??nie siÄ? nie spodziewali. Ameryka??ski pisarz, Michael Crichton, pracujÄ?c nad jednÄ? ze swych najbardziej znanych ksiÄ???ek – Jurassic Park – zdecydowa?? siÄ? wprowadziÄ? do niej dilofozaury i, zbierajÄ?c informacje o nich, przyjÄ??? prawdziwo??Ä? teorii o ich s??abych szczÄ?kach. Poniewa?? jednak dilofozaury polujÄ?ce na niewielkie zwierzÄ?ta lub ??ywiÄ?ce siÄ? padlinÄ? nie by??yby zbyt gro??ne, Crichton przyjÄ??? na potrzeby swojej ksiÄ???ki, ??e dilofozaury dysponowa??y silnie trujÄ?cym jadem, a nawet by??y w stanie pluÄ? nim na odleg??o??Ä? 15 metr??w. Oczywi??cie nie ma ??adnych dowod??w na to, ??e dilofozaury rzeczywi??cie by??y jadowite – czaszka nie zdradza ??lad??w gruczo????w jadowych, w zÄ?bach nie ma kana????w jadowych. Crichton, opr??cz tej „nadinterpretacji” pope??ni?? w swej ksiÄ???ce tak??e b??Ä?d odno??nie rozmiar??w dilofozaura: kilkukrotnie wspominane jest, ??e zwierzÄ? to mia??o 3 metry d??ugo??ci – co najmniej o po??owÄ? mniej ni?? w rzeczywisto??ci. P????niej, w „Jurassic Park” Spielberga, do??Ä? swobodnej ekranizacji ksiÄ???ki Crichtona, nie tylko ponownie wyposa??ono dilofozaura w zdolno??Ä? do plucia jadem, ale dodano mu jeszcze ogromny ko??nierz wok???? szyi, przypominajÄ?cy ko??nierz australijskiej agamy ko??nierzastej (Chlamydosaurus kingii); oczywi??cie, na istnienie takiego tworu u dilofozaur??w r??wnie?? nie ma ??adnych dowod??w. Tw??rcy filmu pope??nili jeszcze kilka b??Ä?d??w przy rekonstrukcji tego teropoda: nieprawid??owy jest kszta??t jego g??owy (w filmie wyglÄ?da bardziej jak pomniejszona g??owa tyranozaura z dodanymi grzebieniami ni?? jak rzeczywista g??owa dilofozaura), a w dodatku filmowy dilofozaur jest chyba jeszcze mniejszy od zwierzÄ?t z ksiÄ???ki Crichtona – „na oko” ma wielko??Ä? du??ego psa.
Trzeba jednak przyznaÄ?, ??e pan??w Crichtona i Spielberga razem wziÄ?tych pobili na g??owÄ? kreacjoni??ci, kt??rzy zupe??nie powa??nie stwierdzili, ??e s??abe szczÄ?ki i delikatny grzebie?? dilofozaura dowodzÄ?, ??e by?? on… ro??lino??ercÄ?, bo przecie?? w ogrodzie Eden ??adne zwierzÄ? nie by??o drapie??nikiem…

http://www.jpaftermath.com/images/stills/jp/jp_122.jpg
Dilofozaur z filmu „Jurassic Park” Spielberga. Niestety, rekonstrukcja tego teropoda jest pe??na b??Ä?d??w

Zostawmy fikcjÄ? na boku. Czy jednak dilofozaur rzeczywi??cie mia?? tak s??abe szczÄ?ki, jak uwa??a?? Welles? Paleontolog Gregory S. Paul w swej ksiÄ???ce „Predatory Dinosaurs of the World” z 1988 r. wspomina o nietypowym stawie miÄ?dzy ko??Ä?mi w miejscu po??Ä?czenia podstawy ??uchwy z czaszkÄ? dilofozaura, kt??ry to staw m??g?? wzmacniaÄ? ??uchwÄ?. Jednak dopiero kilka lat temu przeprowadzono badania, kt??re pozwoli??y oszacowaÄ? si??Ä? zacisku szczÄ?k wielu gatunk??w teropod??w, m.in. w??a??nie dilofozaura. Ich rezultaty przedstawili w czasie spotkania The Society of Vertebrate Paleontology z 2004 r. autorzy bada??: David B. Weishampel (jeden z redaktor??w „The Dinosauria”), Fran?§ois Therrien, Donald Henderson i Christopher Ruff. Autorzy bada?? oszacowali, ??e dilofozaur m??g?? zacisnÄ?Ä? szczÄ?ki z si??Ä? nieco mniejszÄ? ni?? aligator o podobnej d??ugo??ci ??uchwy. Aligator ameryka??ski o d??ugo??ci ok. 4,17 m mo??e zacisnÄ?Ä? szczÄ?ki z si??Ä? ok. 1350 kG; ma on czaszkÄ? o d??ugo??ci ok. 60-65 cm, wiÄ?c jego ??uchwa ma zapewne d??ugo??Ä? zbli??onÄ? do d??ugo??ci ??uchwy okazu UCMP 77270 o czaszce d??ugo??ci 59 cm. Nawet je??li si??a zacisku szczÄ?k doros??ego dilofozaura by??a nieco mniejsza od si??y zacisku szczÄ?k aligatora, to i tak musia??a byÄ? imponujÄ?ca. Wprawdzie wsp????czesne aligatory przy takiej sile szczÄ?k ??ywiÄ? siÄ? g????wnie zdobyczÄ? ma??Ä? i ??redniej wielko??ci, ale wiele drapie??nik??w o sile zacisku szczÄ?k o wiele mniejszej ni?? u aligator??w, np. lwy (ok. 420 kG) czy hieny cÄ?tkowane (ok. 450 kG) poluje na ofiary dor??wnujÄ?ce im wielko??ciÄ?, lub wrÄ?cz wiÄ?ksze od siebie.
Warto te?? zwr??ciÄ? uwagÄ? na zÄ?by dilofozaura – choÄ? do??Ä? cienkie, sÄ? zakrzywione i niezwykle d??ugie – w stosunku do wielko??ci ca??ego cia??a jedne z najd??u??szych spo??r??d wszystkich teropod??w. Nawet je??li nie mog??y kruszyÄ? ko??ci jak zÄ?by tyranozaura, zapewne by??y w stanie spowodowaÄ? u ofiary powa??ne obra??enia – byÄ? mo??e wystarczajÄ?ce, by po jednym czy kilku atakach z zaskoczenia doprowadziÄ? do wykrwawienia ofiary.
Poza tym doros??y dilofozaur przewy??sza?? rozmiarami je??li nie wszystkie, to wiÄ?kszo??Ä? swych potencjalnych ofiar – nie tylko ptasiomiednicznego skutellozaura d??ugiego na nieco ponad metr czy ok. 2-metrowego zauropodomorfa anchizaura, ale i wiÄ?ksze, 4-5 metrowe massospondyle. Wydaje siÄ? prawdopodobne, ??e dziÄ?ki du??ym rozmiarom, ostrym pazurom ko??czyn przednich i ca??kiem silnym szczÄ?kom dilofozaur m??g?? aktywnie polowaÄ? na wszystkie lub prawie wszystkie zwierzÄ?ta z teren??w dzisiejszej Ameryki P????nocnej.

Trzeba jednak dodaÄ?, ??e istniejÄ? te?? przes??anki za co najmniej sezonowÄ? rybo??erno??ciÄ? dilofozaur??w. Prawdopodobnie do przedstawiciela Coelophysoidea spokrewnionego z dilofozaurem nale??Ä? ??lady odkryte w So??tykowie przez Grzegorza Nied??wiedzkiego, sklasyfikowane jako ichnogatunek Characichnos tridactylus. SÄ? to tropy p??ywajÄ?cych teropod??w, od czasu do czasu zahaczajÄ?cych tylnymi ??apami o dno rzeki lub jeziora. Mo??e to sugerowaÄ?, ??e te zwierzÄ?ta spÄ?dza??y du??o czasu nad wodÄ?, polujÄ?c na ryby i inne zwierzÄ?ta wodne. P????nocnoameryka??ski dilofozaur mia?? co najmniej teoretycznÄ? mo??liwo??Ä? korzystania z tego ??r??d??a pokarmu. ChoÄ? zamieszkiwa?? obszary o raczej suchym klimacie, z du??ymi polami wydmowymi, to jednak przez tereny dzisiejszej Arizony we wczesnej jurze p??ynÄ???y te?? rzeki sta??e i okresowe, mo??na by??o tam znale??Ä? stawy i bagna. Wok???? rzek i zbiornik??w wodnych ros??y lasy iglaste, w wodzie ??y??y ryby i inne zwierzÄ?ta, na kt??re – przynajmniej sezonowo – mog??y polowaÄ? dilofozaury.

ZagadkÄ? pozostaje funkcja charakterystycznego podw??jnego grzebienia na g??owie dilofozaura. Ma??o prawdopodobne wydaje siÄ?, by pe??ni??y funkcjÄ? termoregulacyjnÄ?, jak uszy s??onia afryka??skiego – mia??y na to zdecydowanie za ma??Ä? powierzchniÄ?. O wiele bardziej prawdopodobne, ??e ta ozdoba mia??a jakie?? – bli??ej nieokre??lone – znaczenie w komunikacji miÄ?dzy dilofozaurami, jak r????nego rodzaju ozdoby u wielu wsp????czesnych zwierzÄ?t; niemniej bezpo??rednich dowod??w na takÄ? funkcjÄ? grzebienia dilofozaura nie ma.
CzÄ???Ä? naukowc??w uwa??a, ??e grzebie?? m??g?? byÄ? wykorzystywany przez samce dilofozaur??w podczas okresu godowego do wabienia samic, a tak??e do odstraszania potencjalnych rywali podczas walk o terytorium czy samice. Takie ozdoby sÄ? bardzo pospolite w??r??d wsp????cze??nie ??yjÄ?cych zwierzÄ?t, ??e wspomnÄ? tylko grzebie?? na g??owie koguta czy ogon pawia; jest wiÄ?c pewne, ??e i u dinozaur??w takie ozdoby siÄ? pojawia??y. Jednak je??li grzebienie dilofozaur??w rzeczywi??cie pe??ni??y takÄ? funkcjÄ?, to wydaje siÄ?, ??e u tych teropod??w powinien wystÄ?powaÄ? dymorfizm p??ciowy – samice powinny mieÄ? mniejszy grzebie?? lub nie mieÄ? go wcale, pewnie te?? powinny r????niÄ? siÄ? od samc??w wymiarami cia??a i proporcjami poszczeg??lnych ko??ci. Problem w tym, ??e na razie nie ma na to ??adnych dowod??w. Wspomniany wy??ej Robert Gay w tek??cie z 2001 r. „Evidence for sexual dimorphism in the early Jurassic theropod dinosaur Dilophosaurus and a comparison with other related forms”, opublikowanym w Journal of Vertebrate Paleontology, przedstawi?? wyniki swych bada?? nad odkrytymi dotÄ?d okazami dilofozaur??w, oraz ich por??wnania z odkrytymi okazami Coelophysis bauri i „Syntarsus” ( = Megapnosaurus lub Coelophysis) rhodesiensis. Gay stwierdzi??, ??e o ile r????nice w budowie szkielet??w r????nych okaz??w dw??ch ostatnich gatunk??w wydajÄ? siÄ? z du??ym prawdopodobie??stwem dowodziÄ? wystÄ?powania u nich dymorfizmu p??ciowego, o tyle u dilofozaura nie jest to tak jednoznaczne. R????nice w budowie i proporcjach ko??ci znalezionych szkielet??w dilofozaur??w mo??na r??wnie dobrze – je??li nie lepiej – wyt??umaczyÄ? zmienno??ciÄ? osobniczÄ? lub ??mierciÄ? zwierzÄ?t w innym wieku. Gay przyzna?? jednak, ??e sÄ? to wnioski wyciÄ?gane tylko na podstawie obecnie znanych szczÄ?tk??w dilofozaur??w, a tych jest niestety niewiele; znalezienie i zbadanie wiÄ?kszej liczby skamienia??o??ci mog??oby dostarczyÄ? dowod??w na wystÄ?powanie dymorfizmu p??ciowego u tych teropod??w. Na dzie?? dzisiejszy jednak takich dowod??w nie ma.

http://www005.upp.so-net.ne.jp/Jurassic ... ilopho.jpg
Rekonstrukcja g??owy dilofozaura

Nie jest pewne, czy dilofozaury ??y??y samotnie, czy mo??e ??Ä?czy??y siÄ? grupy, by wsp??lnie polowaÄ?. Znajdowano ??lady st??p kilku wÄ?drujÄ?cych obok siebie teropod??w wsp????czesnych dilofozaurowi i najprawdopodobniej blisko z nim spokrewnionych; co wiÄ?cej, jak ju?? wiemy, kiedy po raz pierwszy odkryto skamienia??o??ci dilofozaura, znaleziono szczÄ?tki trzech osobnik??w spoczywajÄ?cych obok siebie. Jednak te dowody mo??na podwa??yÄ? – cia??a dilofozaur??w mog??y np. zostaÄ? zniesione w jedno miejsce przez strumie?? wody podczas powodzi. A co ??lad??w, to nie da siÄ? jednoznacznie stwierdziÄ?, czy nale??Ä? one do dilofozaur??w, czy jakich?? spokrewnionych z nimi, byÄ? mo??e jeszcze nieznanych nam zwierzÄ?t – nawet, je??li znajdowane sÄ? blisko miejsc, gdzie odkryto szczÄ?tki dilofozaur??w. Trzeba te?? pamiÄ?taÄ?, ??e nawet je??li krewni dilofozaura ??yli w stadach, to nie znaczy automatycznie, ??e to samo dotyczy??o dilofozaur??w – tak jak np. fakt, ??e lwy polujÄ? w stadach nie oznacza, ??e inne wielkie koty te??. ??ycie spo??eczne tych teropod??w pozostaje wiÄ?c tajemnicÄ?.

Jeszcze jednym przedmiotem sporu w??r??d naukowc??w jest kwestia okrycia cia??a dilofozaura. Przez d??ugi czas rekonstruowano go jako zwierzÄ? pokryte ??uskami, podobnie jak wsp????cze??nie ??yjÄ?ce gady. StanÄ???o to pod znakiem zapytania, gdy w 1996 r. Gerard Gierli??ski w artykule „Feather-like Impressions in a Theropod Resting Trace from the Lower Jurassic of Massachusetts” opublikowanym w The Continental Jurassic, Museum of Northern Arizona Bulletin, wyniki swych bada?? nad odciskiem pozostawionym przez ??redniej wielko??ci wczesnojurajskiego teropoda – najprawdopodobniej z kladu Coelophysoidea, a wiÄ?c blisko spokrewnionego z dilofozaurem – oznaczonym jako AC 1/7, opisanym pierwotnie przez Edwarda Hitchcocka jeszcze w 1858 r. (przy czym Hitchcock uwa??a??, ??e ??lad ten pozostawi?? wielki przedpotopowy ptak). Gierli??ski badajÄ?c pozostawiony ??lad st??p ze ??r??dstopiami, brzucha i „stopki” kulszowej, zauwa??y?? na odcisku brzucha charakterystyczne, pÄ?dzelkowate odciski; ich badania (m.in. por??wnanie z odciskami brzucha kondora wielkiego Vultur gryphus) pozwoli??o Gierli??skiemu stwierdziÄ?, ??e odciski znalezione przy AC 1/7 sÄ? odciskami pi??r. (Warto zauwa??yÄ?, ??e Gierli??ski opublikowa?? sw??j artyku?? w tym samym roku, w kt??rym opisano pierwszego upierzonego dinozaura z Chin – sinozauropteryksa, oraz na rok przed opisaniem drugiego – protarcheopteryksa.)

http://www.pgi.gov.pl/images/artykuly/p ... /dyzio.jpg
„Dyzio” – rekonstrukcja upierzonego dilofozaura z Muzeum Geologicznego Pa??stwowego Instytutu Geologicznego, zrekonstruowany przez MartÄ? Szubert.

Taka interpretacja – wskazujÄ?ca na wystÄ?powanie pi??r u teropod??w jeszcze na d??ugo przez archeopteryksem, i to w linii rozwojowej wcale nie prowadzÄ?cej do ptak??w – wywo??a??a oczywi??cie dyskusjÄ? w??r??d paleontolog??w. Niekt??rzy, np. Paul Olsen czy Anthony J. Martin – odrzucili tezy Gierli??skiego. Olsen stwierdzi??, ??e takie ??lady mo??e te?? pozostawiaÄ? mata glonowa wci??niÄ?ta w wilgotne pod??o??e przez siadajÄ?ce na nich zwierzÄ?. Martin z kolei stwierdzi??, ??e sÄ? to deformacje powsta??e w wyniku ruchu autora ??ladu, powsta??e w wyniku jego nacisku na pod??o??e, a potem podniesienia siÄ?, nie majÄ?ce nic wsp??lnego z okryciem jego cia??a. Panowie Gierli??ski i Sabath odpowiedzieli na te zarzuty w przedstawionym podczas konferencji w Dixie State College w stanie Utah w dniach 14-16 marca 2005 r. odczycie „The Hitchcock Enigma: first feathers or artifacts?”, wskazujÄ?c m.in. na to, ??e gdyby by?? do odcisk maty glonowej, nale??a??oby siÄ? takich odcisk??w spodziewaÄ? nie tylko na odcisku brzucha, ale i na kra??cach ??lad??w st??p. Poza tym w powiÄ?kszeniu widaÄ?, ??e ??lady wskazujÄ? na w????knistÄ? strukturÄ? tego, co je pozostawi??o, i sÄ? podobne do ??lad??w zostawianych przez pi??ra p????puchowe (semiplumes) wsp????czesnych ptak??w, zupe??nie za?? r????niÄ? siÄ? od ??lad??w pozostawianych przez cia??o pokryte ??uskami przesuniÄ?te po wilgotnej powierzchni.
Odkrycie, ??e ju?? u ??redniej wielko??ci wczesnojurajskich Coelophysoidea – a wiÄ?c najprawdopodobniej i u dilofozaura – istnia??y pi??ra, rodzi szereg nowych wÄ?tpliwo??ci. O ile u celurozaur??w wystÄ?powanie pi??r jest ??wietnie udokumentowane, i to w bardzo wielu liniach rozwojowych tego kladu, o tyle u innych dinozaur??w jest z tym gorzej – co utrudnia dok??adnÄ? rekonstrukcjÄ? przebiegu ewolucji pi??r u tych zwierzÄ?t. Czy opierzony by?? ju?? najm??odszy wsp??lny przodek wszystkich teropod??w, czy mo??e Coelophysoidea i celurozaury wykszta??ci??y takie okrycie cia??a niezale??nie od siebie? A mo??e, co sugeruje wystÄ?powanie prymitywnych pi??r u psittakozaur??w, pi??ra pojawi??y siÄ? u dinozaur??w na jeszcze wcze??niejszym etapie ich ewolucji? Niestety, bez wiÄ?kszej liczby zachowanych odcisk??w sk??ry wczesnych dinozaur??w nie da siÄ? tego rozstrzygnÄ?Ä?.

Poniewa?? fauna wczesnej jury nie jest tak dobrze poznana, jak fauna p????nej jury czy p????nej kredy, dinozaury ??yjÄ?ce w tych czasach – a wiÄ?c i jeden z najwiÄ?kszych drapie??nik??w swoich czas??w, dilofozaur – majÄ? przed nami wiÄ?cej tajemnic ni?? p????niejsze dinozaury. Pozostaje czekaÄ? na dalsze odkrycia, kt??re – miejmy nadziejÄ? – pomogÄ? nam dowiedzieÄ? siÄ? wiÄ?cej na temat bohatera tego opisu.

Linki:

Przy pracy nad opisem korzysta??em ze stron:
http://www.ucmp.berkeley.edu/dilophosaur/intro.html
http://www.dinodata.net/Dd/Namelist/Tabd/D040.htm
http://www.dinodata.net/Dd/Namelist/Tabd/D042.htm
http://personal2.stthomas.edu/JSTWEET/neotheropoda.htm
http://www.ldeo.columbia.edu/edu/dees/c ... ias12.html
http://students.washington.edu/eoraptor ... soidea.htm
http://www.geol.umd.edu/~tholtz/G104/10422ther.htm
http://www.palaeos.com/Vertebrates/Unit ... ratosauria
http://dinodomain.com/myself.html

To ostatnie to strona Roberta Gaya – mo??na ??ciÄ?gnÄ?Ä? (w formacie pdf.) tekst referatu o okazach dilofozaur??w znalezionych w MNA i abstrakt artyku??u o dymorfizmie p??ciowym u dilofozaur??w. (ChoÄ? czego?? nie rozumiem – ten drugi artyku?? mia?? siÄ? ukazaÄ? w Journal of Vertebrate Paleontology, a w archiwum JVP nie znalaz??em o nim informacji – no, ale mo??e ??le szuka??em…)

Korzysta??em te?? z dyskusji na DML:
http://dml.cmnh.org/2001Jul/msg00683.html
http://dml.cmnh.org/1997Apr/msg00603.html
http://dml.cmnh.org/1997May/msg00119.html
http://dml.cmnh.org/2000Jun/msg00673.html
http://dml.cmnh.org/1994Jul/msg00166.html
http://dml.cmnh.org/1994Oct/msg00061.html
http://dml.cmnh.org/1998Apr/msg00303.html

O funkcji grzebieni:
http://dml.cmnh.org/2002Jul/msg00180.html
http://dml.cmnh.org/2002Jul/msg00432.html

O domniemanym Dilophosaurus breedorum:
http://dml.cmnh.org/2000Mar/msg00661.html
http://dml.cmnh.org/2001Jan/msg00798.html
http://dml.cmnh.org/2000Sep/msg00013.html

Wzmianka o nim pojawia siÄ? te?? w tym temacie:
http://dml.cmnh.org/2001Jan/msg00768.html

O sile zacisku szczÄ?k dilofozaura znalaz??em kr??tkÄ? wzmiankÄ? tu:
http://www.vertpaleo.org/meetings/2004_ ... tracts.pdf

Jest to w abstrakcie odczytu „Bite force estimates for non-avian theropods” – na str. 116 dokumentu. Oczywi??cie, majÄ?c do dyspozycji tylko abstrakt, nie wiem, jakÄ? dok??adnie si??Ä? zacisku szczÄ?k badacze przyjÄ?li dla aligatora i dla dilofozaura, wiÄ?c byÄ? mo??e moje wywody na ten temat nie sÄ? nic warte.

Dyskusje o dymorfizmie p??ciowym u dilofozaur??w (z przywo??aniem pracy Gaya w toku dyskusji) – pierwsza zaczyna siÄ? od do??Ä? nietypowej tezy na ten temat:

http://dml.cmnh.org/2001Dec/msg00500.html
http://dml.cmnh.org/2001Feb/msg00852.html

Dyskusje o AC 1/7 na DML i pi??rach u dilofozaura:
http://dml.cmnh.org/2001Jan/msg00336.html
http://dml.cmnh.org/2001Mar/msg00199.html
http://dml.cmnh.org/1998Jul/msg00343.html

Dyskusja o ??ladach dinozaur??w – w tym o AC 1/7:
http://dml.cmnh.org/2002Feb/msg00454.html

Abstrakt artyku??u Anthony’ego J. Martina o AC 1/7:
http://gsa.confex.com/gsa/2004NE/finalp ... _69779.htm

Abstrakt odczytu pan??w Sabatha i Gierli??skiego mo??na znale??Ä? tu:
http://cactus.dixie.edu/jharris/TDOAbstracts.pdf

na stronie 27 i 28 dokumentu (z numerami 21 i 22 na dole strony).

Pozycja systematyczna dilofozaura (i innych teropod??w) wg Rauhuta:
http://dml.cmnh.org/2001Jul/msg00110.html
http://dml.cmnh.org/2003Jun/msg00044.html

To ju?? trochÄ? off topic, ale je??li kogo?? zainteresowa?? „D.” sinensis, to:

Opis autorstwa Hu:
http://www.dinodata.net/Dd/Namelist/Tabd/D041.htm

Dyskusja na DML:
http://dml.cmnh.org/2000Jan/msg00072.html

A warto??ci si?? zacisku szczÄ?k aligatora, hieny i lwa wziÄ???em stÄ?d:
http://dml.cmnh.org/2003Sep/msg00086.html

Wiem, ??e mo??e to g??upio wyglÄ?da, gdy ko??czy siÄ? opis pytaniami odno??nie opisywanego gatunku, ale chcia??bym rozstrzygnÄ?Ä? kilka wÄ?tpliwo??ci, i potem wyedytowaÄ? opis.

1.Jakie dok??adnie sÄ? wymiary podw??jnego grzebienia u UCMP 77270? Nigdzie nie mogÄ? ich znale??Ä? – jedynie, ??e by?? ni??szy i grubszy od grzebienia „D.” sinensis. Robert Gay wprawdzie w tym po??cie podaje wymiary:

http://dml.cmnh.org/2001Jan/msg00769.html

ale sam dodaje, ??e robi to z pamiÄ?ci – wiÄ?c przyda??oby mi siÄ? jakie?? pewniejsze ??r??d??o?

2.Jakie by??o ??rodowisko ??ycia dilofozaura? Pytam, bo trafi??em na dwie zupe??nie r????nie opinie:

http://dml.cmnh.org/1997May/msg00124.html
http://dml.cmnh.org/2002Jul/msg00440.html

3.Na starym Dinosauriconie oraz na DinoDacie podano, ??e dilofozaur ??y?? od ko??ca synemuru do pliensbachu - i takie ramy czasowe przyjÄ???em. Spotka??em siÄ? jednak na DML tak??e z datowaniem go na hetang - to jak to jest?

Jak zwykle proszÄ? te?? o komentarze – i o wyrozumia??o??Ä?, gdy?? z racji remontu u mnie w domu opis powstawa?? g????wnie p????no w nocy…

[Dominik]

Kolejny superobszerny i ciekawy artyku??! Szczeg??lnie rozbawi??a mnie teoria kreacjonist??w o rzekomym "ro??lino??erstwie" dilofozaura! Fajnie, ze podajesz ??r??d??a, z kt??rych korzysta??es przy pisaniu!

[Dino]

I jest opis - http://www.dinozaury.com/php/index.php? ... Itemid=383

[Mixs]

I jest opis - http://www.dinozaury.com/php/index.php? ... Itemid=383

Dzięki za dodanie mojego opisu do Encyklopedii , ale mam kilka uwag:

1.Widzę, że doprecyzowano systematykę do poziomu rodziny. Problem w tym, że obecnie już się chyba nie wyóżnia rodziny Halticosauridae:

http://www.taxonsearch.org/dev/taxon_ed ... tax_id=533

To samo dotyczy dwóch innych rodzin, do ktróych próbowano przypasować dilofozaura - Podokesauridae i Dilophosauridae:

http://www.taxonsearch.org/dev/taxon_ed ... tax_id=255

http://www.taxonsearch.org/dev/taxon_ed ... tax_id=435

Obecnie dilofozaura uważa się chyba po prostu za rodzaj w obrębie Coelophysoidea i nie zalicza się go do żadnej rodziny (o ile czegoś nie przegapiłem).

2. No i celowo pominąłem "Dilophosaurus" sinensis przy wyliczaniu rodzajów, bo, jak pisałem w opisie, to nie jest dilofozaur. (Tak więc i Chiny należałoby usunąć z rubryki "miejsce".)

Aha, i mała prośba - zauważyłem w swoim opisie błąd stylistyczny w ostatnim akapicie: oczywiście powinno być "późniejsze dinozaury", a nie "ich późniejsze dinozaury" (jak mówiłem, późno w nocy to pisałem...). Na forum już to poprawiam, proszę też o poprawienie tej pomyłki w opisie w Encyklopedii.

PS: A tak w ogóle, to nowy wygląd strony jest rewelacyjny!

[Karol Sabath]

Mam parę uwag - połączę zarówno do konkretnego hasła, jak i do formatu nowej encyklopedii, ale chyba wrzucę tu wszystkie.
1) treść (ale nie tytuły) rubryk metryczek przed i po haśle mają ruchomą wielkość czcionki (regulowaną przez przeglądarkę, np. IE w menu Widok), natomiast reszta jest sztywną wielkością czcionki. Ja akurat ze względu na to że pracuję w rozdzielczości 1600 x 1200 mam ustawiony widok dużej czcionki, ale hasło robi się wtedy "łaciate" - może lepiej też zdefiniować wielkość czcionki standardowo?

2) zamiast "Wpisany" lepiej chyba brzmiałoby: "autor hasła:"; i chyba autor powinien być podpisany pod hasłem, a nie przed nim?

3) proponowałbym pisać najpierw nawę polską, a w nawiasie łacińską, a nie odwrotnie. I nazwa polska - zwłaszcza gdyby miała zostać w nawiasie - powinna się zaczynać z małej litery.

4) w dziale klasyfikacja nazwy łacińskie taksonów ponadrodzajowych powinny być pisane prosto, nie kursywą.

5) w metryczce końcowej (może jednak powinna być u góy - bo teraz o tym, kto i kiedy opisał dinozaura, oraz jaką ma nazwę gatunkową dowiadujemy się na końcu, a chyba lepiej byłoby od tego zacząć) rubryka "odkrywca" powinna się chyba nazywać "autor" (albo "autor nazwy", bo np. w przypadku dilofozaura był Jesse Williams z plemienia Navajo, a nie Sam Welles.

6) Chyba trzeba przyjąć jakąś konwencję zaznaczania zmian nazw/synonimiki. Teraz widzimy, że rodzaj Dilophosaurus był opisany później niż Dilophosaurus wetherilli. Oczywiście, gdyby gatunek Dilophosaurus wetherilli był opisany w 1954 r., to i ten rodzaj Dilophosaurus musiałby być co najmniej równie stary (można dopisywać nowe gatunki do znanych rodzajów, ale zawsze opisuje się je z podwójną nazwą, a więc i rodzajową). Oczywiście - jak podano w haśle - w 1954 roku opisano nie Dilophosaurus wetherilli, ale Megalosaurus wetherilli.
W takich przypadkach albo należy pisać "Megalosaurus" wetherilli Welles 1954, albo Dilophosaurus wetherilli (Welles 1954). Nazwisko autora w nawiasie oznacza, że obecna nazwa jest inna niż użyta przez niego pierwotnie pod tą datą).

7) Nie wiem czeum, w treści hasła widzę żółto zaznaczone słowa lub końcówki "ich".

8) Po polsku formacje piszemy z małych liter (polskie nazwy przymiotnikowe - np. formacja zagajska - z której pochodzą tropy Kayentapus z Sołtykowa - tylko małymi literami, a zagraniczne mogą zawierać nazwę geograficzną z dużej litery - np. formacja Kayenta, a nie Formacja Kayenta).

9) Chyba nie trzeba za każdym razem podawać tytułów naukowych przed nazwiskami (powiedzmy, że warto było wspomnieć, że Welles został później profesorem UCMP, ale nie ma sensu tego powtarzać za każdym razem - tym bardziej, że np. odkryć mógł doktor, który został potem profesorem itp., a trudno to sprawdzać albo zmieniać hasła o każdym dinozaurze w rytm wspinaczki badaczy po szczeblach kariery... ). Np. Dave Weishampel wymieniony jako doktor jest profesorem...

10) Po polsku UCMP (University of California Museum of Paleontology) tłumaczyłbym jako Muzeum Paleontologii Uniwersytetu Kalifornijskiego, a nie odwrotnie.

11) Domniemany drugi gatunek, D. breedorum, został nazwany nie tyle na cześć Williama J. Breeda (wtedy nazywałby się "D. breedi"), co na cześć całej rodziny (podobnie jak np. Maiasaura peebesorum na cześć Peeblesów, czy Seismosaurus hallorum).

12) Trzeba skorygować gramatykę frazy "ślady mogą też pozostawiać niektórych rośliny wciągnięte w wilgotne podłoże"; nawiasem mówiąc, warto dodać, że Olsen miał na myśli matę glonową (a nie jakieś "normalne" zielsko).

13) Nie wykluczałbym rybożerności dilofozaura. Ciekawe, że w Sołtykowie znaleziono trop płynącego teropoda (Characichnos tridactylus) - a więc może lubiły kręcić się nad wodą i łowić ryby - choć - podobnie jak w przypadku niedźwiedzi - nie musiał to być ich podstawowy pokarm. Uzębienie i kształt szczęk na pewno dobrze się nadawały do tego.

Pomijając jednak te drobne uwagi redakcyjne, chcę podkreślić, że zarówno hasło, jak i nowe wcielenie encyklopedii bardzo mi się podobają!

[Mixs]

Dziękuję za uwagi - wszystkie (mam nadzieję) własne błędy już poprawiłem w opisie na forum. Morał z tego taki, żeby nie brać się za pisanie opisów około północy... :? Za ew. następny opis wezmę się chyba dopiero po zakończeniu remontu.

7) Nie wiem czeum, w tre??ci has??a widzÄ? ??????to zaznaczone s??owa lub ko??c??wki "ich".

Pewnie ma to jaki?? zwiÄ?zek z poprawianiem mojego b??Ä?du, kt??ry sam wy??apa??em - "ich p????niejsze dinozaury", z "ich" do kasacji.

13) Nie wykluczałbym rybożerności dilofozaura. Ciekawe, że w Sołtykowie znaleziono trop płynącego teropoda (Characichnos tridactylus) - a więc może lubiły kręcić się nad wodą i łowić ryby - choć - podobnie jak w przypadku niedźwiedzi - nie musiał to być ich podstawowy pokarm. Uzębienie i kształt szczęk na pewno dobrze się nadawały do tego.

Cóż, myślałem o tym, gdy pod opisem w poście pierwszym zadałem pytanie:

Jakie było środowisko życia dilofozaura? Pytam, bo trafiłem na dwie zupełnie różnie opinie:

http://dml.cmnh.org/1997May/msg00124.html
http://dml.cmnh.org/2002Jul/msg00440.html

Mam za mało informacji, by móc zweryfikować to, czy rację ma tu Stanley Friesen, czy Robert Gay. Jeśli ten pierwszy, i jeśli tereny dzisiejszej Arizony we wczesnej jurze rzeczywiście były raczej suchym środowiskiem, to rybożerność dilofozaura stanęłaby chyba pod znakiem zapytania (niezależnie od rybożerności jego europejskich krewnych). Tak mi się przynajmniej wydaje...
Jeśli ma Pan informacje, które pomogłyby mi rozstrzygnąć tą wątpliwość, będę wdzięczny - i oczywiście jak najszybciej uzupełnię opis.

Jeszcze raz dziękuję za sugestie - i za wyrozumiałość dla tylu błędów.

PS: I jeszcze jedna prośba do Administracji: wprawdzie usunięto Chiny z rubryki "miejsce" w opisie, ale w metryczce końcowej pozostał "D." sinensis - prosiłbym, aby i stamtąd go usunąć.

[Karol Sabath]

13) Nie wykluczałbym rybożerności dilofozaura. Ciekawe, że w Sołtykowie znaleziono trop płynącego teropoda (Characichnos tridactylus) - a więc może lubiły kręcić się nad wodą i łowić ryby - choć - podobnie jak w przypadku niedźwiedzi - nie musiał to być ich podstawowy pokarm. Uzębienie i kształt szczęk na pewno dobrze się nadawały do tego.

Cóż, myślałem o tym, gdy pod opisem w poście pierwszym zadałem pytanie:

Jakie było środowisko życia dilofozaura? Pytam, bo trafiłem na dwie zupełnie różnie opinie:

http://dml.cmnh.org/1997May/msg00124.html
http://dml.cmnh.org/2002Jul/msg00440.html

Mam za mało informacji, by móc zweryfikować to, czy rację ma tu Stanley Friesen, czy Robert Gay. Jeśli ten pierwszy, i jeśli tereny dzisiejszej Arizony we wczesnej jurze rzeczywiście były raczej suchym środowiskiem, to rybożerność dilofozaura stanęłaby chyba pod znakiem zapytania (niezależnie od rybożerności jego europejskich krewnych). Tak mi się przynajmniej wydaje...
Jeśli ma Pan informacje, które pomogłyby mi rozstrzygnąć tą wątpliwość, będę wdzięczny - i oczywiście jak najszybciej uzupełnię opis.

Formacja Kayenta rzeczywiście powstawała w warunkach suchego klimatu (R. Gay też pisze o "ephemeral streams" i "dune fields" (rzekach okresowych i polach wydmowych), ale jednak płynęły tam też rzeki stałe i rosły lasy. Tropy Kayentapus zresztą były pozostawione w wilgotnym podłożu - pewnie nadrzecznym mule. Na stronie http://www.nps.gov/zion/TeacherCorner/T ... EPools.htm czytamy: "The Kayenta formation was once a low-lying area covered with lots of water in the form of ponds, streams, and swamps." Dopiero nadległa formacja Navajo powstała w warunkach typowej rozległej pustyni. O paleośrodowisku formacji Kayenta zob. też:
http://en.wikipedia.org/wiki/Geology_of ... urassic.29 czy
http://www.iup.edu/fieldtrip/zion.html
Formacja Kayenta wyraźnie wiązana jest z osadami rzecznymi (zazębiającymi się z pustynnymi piaskowcami formacji Navajo, które początkowo występowały lokalnie, a w końcu zdominowały region) klimatu podzwrotnikowego-zwrotnikowego, z zimową porą suchą i letnią porą deszczową. Modelem warunków z czasów formacji Kayenta może być Nil czy Okawango - dookoła pustynia, a nad rzeką bujna roślinność. W pustynnym skądinąd Egipcie jest też miejsce dla rybożerców. Poza tym, 7-metrowy drapieżnik na "prawdziwej" pustyni też nie miałby czego szukać. Żeby utrzymać duże drapieżniki, musi być sporo roślinożerców (lub mniejszych drapieżników żywiących się roślinożercami i zjadanych przez większe), a do tego musi istnieć sporo roślinności, a to oznacza też wodę, a woda oznacza ryby Ja sądzę, że ryby były w menu dilofozaura przynajmniej sezonowo. Akurat okresowe wysychanie rzek mogło ułatwiać łowienie ryb odciętych w zatoczkach czy na płyciznach.

I coś do źródeł: znalzłem artykuł z ilustracjami (takimi sobie ) nowego materiału dilofozaurowego, wspomnianego w haśle: http://dinodomain.com/papers/newspecimen.pdf

[Mixs]

DziÄ?kujÄ? za wyja??nienia - do opisu na forum ju?? doda??em stosowny akapit.

[d_m]

A propos AC 1/7, zainteresowała mnie ta wypowiedź:
Within the next year, however, a friend brought some Newark Supergroup dinosaur ichnites to my home. One of them -- much to my astonishment -- was covered with (all around, and any and everywhere beyond, a theropod footprint) precisely (yes, identical in every characteristic) the kind of traces that Gierlinski interprets as probable feather or down-like imprints. What is clear, however, is that these are not impressions made by a body covering of any sort. To my eye, the most probably cause was some type of plant material having been dragged across the wet or damp, very fine-grained substrate by action of shallow water, wind, or both. ( http://dml.cmnh.org/2001Jan/msg00345.html )
Czym głębiej szukam w internecie, tym więcej sceptycznych komentarzy znajduję.

[Mixs]

No właśnie - autor cytatu jest (a w każdym razie był w momencie pisania tego postu) zwolennikiem interpretacji Olsena (a ściślej stał się nim po zbadaniu znaleziska, o którym w tym cytacie wspomina).

Panowie Gierliński i Sabath ustosunkowali się do tych i innych zarzutów w zeszłym roku - przytaczałem źródło:

Abstrakt odczytu panów Sabatha i Gierlińskiego można znaleźć tu:
http://cactus.dixie.edu/jharris/TDOAbstracts.pdf

na stronie 27 i 28 dokumentu (z numerami 21 i 22 na dole strony).

Niestety, to tylko abstrakt, ale ponieważ mamy na forum współautora tego odczytu, może rozwinie temat...

[Karol Sabath]

A propos AC 1/7, zainteresowała mnie ta wypowiedź:
Within the next year, however, a friend brought some Newark Supergroup dinosaur ichnites to my home. One of them -- much to my astonishment -- was covered with (all around, and any and everywhere beyond, a theropod footprint) precisely (yes, identical in every characteristic) the kind of traces that Gierlinski interprets as probable feather or down-like imprints. What is clear, however, is that these are not impressions made by a body covering of any sort. To my eye, the most probably cause was some type of plant material having been dragged across the wet or damp, very fine-grained substrate by action of shallow water, wind, or both. ( http://dml.cmnh.org/2001Jan/msg00345.html )
Czym głębiej szukam w internecie, tym wę?cej sceptycznych komentarzy znajduję.

Przeczytałem cały ten wątek z DML (a właściwie dwa, bo także pt. Early Jurassic footprints) i mam następujące uwagi:
a) szkoda, że nie możemy zobaczyć porządnego zdjęcia okazu pseudopierzastej stopy, w rzeczywistości jakoby śladu roślinności, a może działania wody lub wiatru... Trudno mi orzec, czy skoro tamten okaz nie pozwala nawet stwierdzić, czy chodzi o struktury sedymentacyjne pod działaniem prądu wody/powietrza czy o odciski roślin, to czy można go uznać za "identyczny" ze strukturami zachowanymi w AC 1/7 - gdzie jednak widać dość wyraźnie pęczki/pędzelki równoległych nitek/promyków piór? - zob. np. http://www.paleontologia.pl/forum/download.php?id=485 (i wÄ?tek http://www.paleontologia.pl/forum/viewt ... 4&start=30 ).

b) Na DML padały sugestie, jakoby Olsen widział okazy Hitchcocka osobiście, a tezy Gierlińskiego to "literature-based paleontology". Wypada jednak stwierdzić, co może nie jest oczywiste np. dla zacytowanego wyżej Davida Marjanovicia, że Gerard Gierliński spędził w Ameryce wiele lat, ma amerykańskie obywatelstwo, tam studiował, zrobił doktorat u znanego badacza tropów Williama Sarjeanta (zm. 2002), i choćby w ramach prac nad doktoratem wiele czasu spędził na badaniu Hitchcockowskiej kolekcji tropów z Newark w Amherst College, do której należy AC 1/7. Był też w Chinach i oglądał tamtejsze pierzaste dinozaury. Nie jest więc tak, że to jakiś polski badacz na podstawie wiedzy literaturowej z drugiej ręki o śladach z Massachusetts czy przelotnego rzucenia okiem na okaz stawia jakieś tezy, a Olsen, który okazy obejrzał osobiście z bliska tę tezę obala. Obaj widzieli AC 1/7 dokładnie i wystarczająco długo - tylko różnią się w interpretacji.

Referat wygłoszony ostatnio na sympozjum w Dixie State College w związku z otwarciem muzeum na stanowisku tropów w St. George (http://cactus.dixie.edu/jharris/TDOAbstracts.pdf - s. 21-22, zob. też s. 4) miał właśnie przekonać sceptyków o tym, że struktury widoczne w AC 1/7 są wyraźne, regularne i mają wymiary i kształt odpowiadający eksperymentalnym odciskom piór półpuchowych ptaków, a także piórom teropodów. Przydałoby się teraz zobaczyć, czy równie efektowne są owe ślady wokół stopy relacjonowane w DML - bo sądząc po jego interpretacji, tamte trudno przypisać konkretne pochodzenie ("jakieś struktury sedymentologiczne spowodowane przez wiatr, wodę, a może odciski roślin").

Reasumując - nie dam głowy, że sprawca AC 1/7 naprawdę wyglądał jak Dyzio z Muzeum Geologicznego (i Gerardowi zdarzają się śmiałe, ryzykowne hipotezy, i mały samokrytycyzm), ale też nie sądzę, żeby ogólna linia Marjanowicia (że niby Gierliński snuje wizje na podstawie literatury czy pobieżnych oględzin, a Olson widział okaz osobiście i mówi, że to nie pióra) była całkiem przekonująca. Jeśli nowe znalezisko pozwala rozstrzygnąć sprawę AC-1/7, to niech Marjanovic je gdzieś opublikuje, chociaż w necie. Inaczej trudno orzec, na ile jego struktury są podobne do tych wokół brzucha AC 1/7.

[Daniel Madzia]

Super opis! Jesli, Mixs, pozwolisz, to niektore informacje uzyje na wildprehistory.org, OK?

[Mixs]

Super opis! Jesli, Mixs, pozwolisz, to niektore informacje uzyje na wildprehistory.org, OK?

DziÄ?ki Je??li na cokolwiek siÄ? przyda, korzystaj ??mia??o.

[Kubrys]

WIATM!!!!!

S??syza??em, ze podobno dilofozaury pos??ugiwa??y siÄ? tymi wyrostykami jako jakimi?? tablicami og??oszeniowymi (czyli ze porozumiewa??y si,,,e, zieki nim)

Pozdrawiam r??wnie mocno, jak czekam na odpowiedz!:mrgreen:
'KUBry??

[Mixs]

WIATM!!!!!

S??syza??em, ze podobno dilofozaury pos??ugiwa??y siÄ? tymi wyrostykami jako jakimi?? tablicami og??oszeniowymi (czyli ze porozumiewa??y si,,,e, zieki nim)

Pozdrawiam r??wnie mocno, jak czekam na odpowiedz!:mrgreen:
'KUBry??

Przecie?? wyra??nie napisa??em w opisie:

O wiele bardziej prawdopodobne, ??e ta ozdoba mia??a jakie?? – bli??ej nieokre??lone – znaczenie w komunikacji miÄ?dzy dilofozaurami, jak r????nego rodzaju ozdoby u wielu wsp????czesnych zwierzÄ?t; niemniej bezpo??rednich dowod??w na takÄ? funkcjÄ? grzebienia dilofozaura nie ma.

[Kubrys]

WIATM!!!!!

S??syza??em, ze podobno dilofozaury pos??ugiwa??y siÄ? tymi wyrostykami jako jakimi?? tablicami og??oszeniowymi (czyli ze porozumiewa??y si,,,e, zieki nim)

Pozdrawiam r??wnie mocno, jak czekam na odpowiedz!:mrgreen:
'KUBry??

Przecie?? wyra??nie napisa??em w opisie:

O wiele bardziej prawdopodobne, ??e ta ozdoba mia??a jakie?? – bli??ej nieokre??lone – znaczenie w komunikacji miÄ?dzy dilofozaurami, jak r????nego rodzaju ozdoby u wielu wsp????czesnych zwierzÄ?t; niemniej bezpo??rednich dowod??w na takÄ? funkcjÄ? grzebienia dilofozaura nie ma.

Aha. czyli niedoka??dnie przeczyta??em

Pozdrawiam!
Kubrys

[Sebastian]

A znacie mo??e jaki?? innych przedstawicieli rodziny Dilophosauridae

[dilong]

Chyba to Lilensternus i Soupasaurus.

[Sebastian]

W angielskiej wikipedii znalaz??em jeszcze Sinosaurus, ale on przypomina jakiego?? noaceratozaura

[dilong]

Pozory czÄ?sto mylÄ?.

[Mixs]

A znacie mo??e jaki?? innych przedstawicieli rodziny Dilophosauridae

Nie wyr????nia siÄ? takiej rodziny - zob. Taxon Search:

http://www.taxonsearch.org/dev/taxon_ed ... tax_id=435

[Sebastian]

Wyr????nia siÄ?
http://en.wikipedia.org/wiki/Coelophysoidea
http://en.wikipedia.org/wiki/Dilophosaurus

[Mixs]

UjmÄ? to tak... TaxonSearch mo??e nie jest perfekcyjny, niemniej je??li mam wyb??r miÄ?dzy nim a WikipediÄ?, to jednak wolÄ? wierzyÄ? stronie pana Sereno...
Nawiasem m??wiÄ?c, o czym wspomina??em w opisie, wed??ug niekt??rych analiz kladystycznych (konkretnie p. Rauhuta) dilofozaur mo??e nawet nie nale??eÄ? do Coelophysoidea...

[Dino]

Wyr????nia siÄ?
http://en.wikipedia.org/wiki/Coelophysoidea
http://en.wikipedia.org/wiki/Dilophosaurus

Chyba jakie?? nieprawid??owe, albo "przeterminowane" informacje. W opisie wyra??nie ejst podana klasyfikacja. Gdyby by??a rodzina "Dilophosauridae" by??oby zaznaczone to w klasyfikacji. A z tego co widzÄ?, to strona taxpnsearch.org jest godna zaufania... Z tej strony wynika ??e obecnie jest nieaktywny ten takson.

[Sebastian]

To gdzie w takim razie umieszcza siÄ? Dilophosaurus