Thalattosuchia z Polski

[kryty_niekrytyczny]

Thalattosuchia to grupa krokodylomorfów, najprawdopodobniej klad siostrzany do Crocodyliformes (zob. Wilberg, 2005). Znane są z osadów jury i dolnej kredy, a ich ewolucja była ściśle związana ze środowiskiem morskim. W ostatnich latach opublikowano sporo prac dotyczących Thalattosuchia, zarówno opisy nowych znalezisk, jak i rewizje już znanych materiałów, co sprawia, że klasyfikacja (i taksonomia) w obrębie grupy jest na obecną chwilę niestabilna. Tradycyjnie dzielona jest ona na Teleosauridae (np. Steneosaurus, Teleosaurus i Machimosaurus) i Metriorhynchidae (np. Metriorhynchus, Geosaurus i Dakosaurus).

W osadach jurajskich Polskich z rzadka znajduje się zęby Thalattosuchia, jednak wiele historycznych opisów wymaga weryfikacji, a w kolekcjach muzealnych i prywatnych wciąż znajdują się nieopisane materiały.

Wyżyna Krakowsko-Częstochowska
Z osadów pogranicza keloweju i oksfordu Ogrodzieńca, Michał Zatoń z Uniwersytetu Śląskiego opisał (2007) pojedynczą koronę zęba. Okaz ten został zaklasyfikowany przez Younga i współprac. (2013) do utworzonego przez nich rodzaju Tyrannoneustes.

Kujawy
Znajdowane w oksfordzie Kujaw zęby, klasyfikowane historycznie jako Dakosaurus maximus (zob. Radwańska i Radwański, 2003), mogą należeć do Tyrannoneustes (cf. Young i współprac. 2013).

rekonstrukcja Tyrannoneustes: Dmitry Bogdanov

Pomorze
Z osadów kimerydu Czarnogłów znane są zęby Machimosaurus, trzy takie okazy zostały zilustrowane przez Younga i współpr. (2014). Jerzy Dzik w swoim podręczniku paleobiologii zilustrował z tych samych osadów niekompletną żuchwę, którą Young i współpr. (2014) uznali za należącą do Steneosaurus, należy jednak wspomnieć, że w analizie przeprowadzonej przez Mueller-Töwe (2005), Steneosaurus jest parafiletyczny w stosunku do Machimosaurus (i Teleosaurus).

rekonstrukcja trzech gatunków Machimosaurus: Dmitry Bogdanov

Dzik, J. 1992 (II – 1997, III – 2003, IV – 2011). Dzieje życia na Ziemi. PWN.
Mueller-Töwe, I.J. 2005. Phylogenetic relationships of the Thalattosuchia. Zitteliana A45: 211-213.
Radwańska, U. i Radwański, A. 2003. The Jurassic crinoid genus Cyclocrinus D’Orbigny, 1850: still an enigma. Acta Geologica Polonica 53 (4): 301-320.
Wilberg, E.W. 2015. What's in an Outgroup? The Impact of Outgroup Choice on the Phylogenetic Position of Thalattosuchia (Crocodylomorpha) and the Origin of Crocodyliformes. Systematic Biology 64 (4): 621-637.
Young, M.T. et al. 2013. The oldest known metriorhynchid super-predator: a new genus and species from the Middle Jurassic of England, with implications for serration and mandibular evolution in predacious clades. Journal of Systematic Palaeontology 11 (4): 475-513.
Young, M.T. et al. 2014. Revision of the Late Jurassic teleosaurid genus Machimosaurus (Crocodylomorpha, Thalattosuchia). Royal Society Open Science 1: 140222.
Zatoń, M. 2007. Ząb morskiego krokodylomorfa z jury Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Przegląd Geologiczny 55 (11): 961–964.

[Ag.Ent]

Warto też wspomnieć, że stosunkowo kompletny (tzn. więcej niż tylko zęby ;)) materiał Thalattosuchia opisano też z Owadowa. Początkowo uznano go za należący do metriorynchidów (Tyborowski i in. 2016, Błażejowski i in. 2016), ale moim zdaniem bardziej pasujący do pierwotniejszych teleozauroidów. Kilka skamieniałości Thalattosuchia znanych jest też ze słowackich Pienin (Čerňanský i in. 2017) - jeśli dobrze poszukać, może i po polskiej stronie granicy udałoby się jakieś znaleźć?

Błażejowski B., Gieszcz P., Tyborowski D. 2016. New finds of well-preserved Tithonian (Late Jurassic) fossils from Owadów–Brzezinki Quarry, Central Poland: a review and perspectives. Volumina Jurassica 14: 123-132. https://doi.org/10.5604/17313708.1222641
Čerňanský A., Schlögl J., Mlynský T., Józsa Š. 2017. First evidence of the Jurassic thalattosuchian (both teleosaurid and metriorhynchid) crocodylomorphs from Slovakia (Western Carpathians). Historical Biology. https://doi.org/10.1080/08912963.2017.1414212
Tyborowski D., Błażejowski B., Krystek M. 2016. Szczątki gadów z górnojurajskich wapieni w kamieniołomie Owadów-Brzezinki (Polska środkowa). Przegląd Geologiczny 64: 564-569.