[r????norodno??Ä? form gad??w p??ywajÄ?cych] notozauroidy

[d_m]

W dziale powsta?? ju?? artyku??, autorstwa Sebastiana, dotyczÄ?cy r????norodno??ci form notozaur??w (Nothosauria). Niestety w artyku?? wkrad??o siÄ? du??o b??Ä?d??w. Neustikozaur jest w rzeczywisto??ci pachypleurozaurem, a pistozaur, jak zresztÄ? wynika to z tekstu Sebastiana, jest bardziej zaawansowany od notozaur??w. Brakuje wielu rodzaj??w. Postanowi??em wiÄ?c napisaÄ? nowy artyku?? od podstaw, obejmujÄ?cy tym razem wszystkie notozauroidy (pachypleurozaury i notozaury). W najbli??szym czasie postaram siÄ? te?? przygotowaÄ? artyku?? o bazalnych Pistosauroidea - gadach p??ywajÄ?cych z linii prowadzÄ?cej do plezjozaur??w, takich jak cymatozaur czy pistozaur. Oczywi??cie ciÄ?gle toczÄ? siÄ? sporo co do tego jak powinno wyglÄ?daÄ? prawid??owe drzewo bazalnych zauropteryg??w, ale my??lÄ?, ??e moja wersja jest bardziej aktualna.

R????norodno??Ä? form gad??w p??ywajÄ?cych: notozauroidy (Nothosauroidea)

W 1998 roku badania Rieppela dowiod??y, ??e pachypleurozaury (Pachypleurosauria) i notozaury (Nothosauria) tworzÄ? naturalnÄ? grupÄ?, nazwanÄ? Nothosauroidea. Notozauroidy to triasowe gady prowadzÄ?ce wodny tryb ??ycia, bÄ?dÄ?ce grupÄ? wyj??ciowÄ? dla linii prowadzÄ?cej do plezjozaur??w.

Pachypleurozaury stanowi??y prymitywniejszÄ? grupÄ? notozauroid??w, o wyd??u??onym ciele, d??ugo??ci od oko??o 20 cm do metra. Mia??y ma??a g??owÄ?, d??ugie: szyjÄ? i ogon. Posiada??y wios??owate ko??czyny. Ich d??ugie, lekko zbudowane, czaszki, posiada??y ma??e otwory skroniowe, oraz du??e oczodo??y i nozdrza. Ko??kowate zÄ?by wystajÄ?ce z przodu pyska wskazujÄ? na rybnÄ? dietÄ?. Najbardziej znane sÄ? ze ??rodkowego triasu Europy centralnej, gdzie w morskich osadach pospolity jest rodzaj Pachypleurosaurus. Si??Ä? napÄ?dowÄ? w wodzie nadawa?? im ogon. Pomocne w tym mog??y byÄ? r??wnie?? przednie ko??czyny, s??u??Ä?ce z pewno??ciÄ? za ster. Podczas p??ywania, tylne ko??czyny by??y trzymane przy ciele, by zmniejszyc op??r wody. ObrÄ?cze by??y tak lekko zbudowane, ??e zwierzÄ?ta te nie mog??y siÄ? utrzymaÄ? na lÄ?dzie na w??asnych nogach. Bazalnym pachypleurozaurem jest Keichousaurus (zdj. 1, 2, 3) z Chin, jeden za?? z gatunk??w, Keichousaurus hui, jest do??Ä? pospolitÄ? skamienia??o??ciÄ? i dlatego te??, niestety, czÄ?sto pojawia siÄ? na zagranicznych aukcjach internetowych. Badania z roku 2004 (patrz te??: ilustracje) dowiod??y, ??e ju?? ten prymitywny zauropterygian by?? ??yworodny, co ??wiadczy o tym, ??e zapewne r??wnie??: inne pachypleurozaury, notozaury, plezjozaury, jak i grupy spokrewnione, rodzi??y ??ywe m??ode. Bardziej zaawansowanym od keichouzaura by?? Hanosaurus hupehensis, dla kt??rego utworzono osobnÄ? rodzinÄ? - Hanosauridae. Pozosta??e pachypleurozaury nale??Ä? do dw??ch grup. Do pierwszej zalicza siÄ? Dactylosaurus i Anarosaurus (ryc. 1). Co ciekawe, holotyp gatunku typowego rodzaju Dactylosaurus, D. gracilis, zosta?? odnaleziony w Polsce, w Siemianowicach ?šlÄ?skich (zob. rysunek okazu). Do drugiej grupy nale??a??y: Serpianosaurus (zdj. 1) i Neusticosaurus (ryc. 1, 2). Pachypleurosaurus edwardsi, od kt??rego nazwÄ? wziÄ???a ca??a grupa, jest obecnie najczÄ???ciej traktowany jako gatunek neustikozaura, Neusticosaurus edwardsi (zdj. 1).
Ciekawostka: W obfitych w skamienia??o??ci pachypleurozaur??w osadach w Szwajacrii, paleontolog Sander (1988) znalaz?? okaz zwierzÄ?cia d??ugo??ci zaledwie 5 cm Du??e oczodo??y i nieskostnia??e jeszcze ko??czyny wskazujÄ? na to, ??e by?? to embrion, lub noworodek.

Notozaury by??y bardziej zaawansowane od pachypleurozaur??w, od kt??rych zresztÄ? siÄ? wywodzÄ?. Same za?? sÄ? przodkami linii prowadzÄ?cej do plezjozaur??w. Dorasta??y do 4 metr??w. W swoich adaptacjach do wodnego trybu ??ycia by??y bardzo podobne do pachypleurozaur??w. Do podstawowych cech odr????niajÄ?cych je by??y: wyd??u??ona czaszka i du??e otwory skroniowe. Najprymitywniejszymi notozaurami by??y: Elmosaurus, Metanothosaurus i Germanosaurus (dla kt??rego utworzono podrodzinÄ? Germanosaurinae). Bardziej zaawansowane notozaury zalicza siÄ? do dw??ch podrodzin: Nothosaurinae i Lariosaurinae. W??r??d Nothosaurinae, opr??cz kilku gatunk??w niepewnego "Proneusticosaurus", wydziela siÄ? wiele gatunk??w Nothosaurus (ryc. 1, 2), z czego najbardziej znany jest N. mirabilis. Notozaura namalowa?? r??wnie?? Zdenek Burian (patrz: rekonstrukcja), cyfrowÄ? rekonstrukcjÄ? za?? mogli??my podziwiaÄ? w jednej z serii BBC (zob. link). Do Lariosaurinae nale??Ä?: Silvestrosaurus, Ceresiosaurus (ryc. 1, 2) i Lariosaurus (ryc. 1, 2).

Warto r??wnie?? wspomnieÄ?, ??e skamienia??e fragmenty kostne notozauroid??w pospolite sÄ? w osadach triasowych na terenie Basenu Germa??skiego, a wiÄ?c r??wnie?? w Polsce (patrz: 1, 2).