Moja wersja tego co zrobiĹeĹ, czy teĹź zrobiliĹmy. ZrobiĹem trochÄ poprawek twojego artykuĹu, nowÄ
formÄ tabeli i skalÄ najdĹuzszych dinozaurĂłw (na razie tylko zauropodĂłw)
Rozmiary dinozaurĂłw
Dinozaury wymarĹy 65 milinĂłw lat temu pozostaĹy po nich tylko koĹci, jaja, Ĺlady i bardzo rzadko rĂłwnieĹź organy wewnÄtzne. I w tym tkwi problem, bowiem na podstawie samego szkieletu (ktĂłry bardzo czÄsto zachowuje siÄ w znikomych iloĹciach, w postaci pojedynczych koĹci) bardzo trudno jest oszacowaÄ rozmiary zwierzÄcia, nie mĂłwiÄ
c juĹź o masie ciaĹa. JeĹli chodzi o dĹugoĹÄ to jest to trudne z tego wzglÄdu, Ĺźe zmierzenie samego szkieletu nie wystarcza. Nie wiadomo ile zajmowaĹa reszta- skĂłra i organy wewnÄtrzne, dlatego dĹugoĹÄ jest tylko przybliĹźona, lecz mimo to w miarÄ dokĹadna. Inna sprawa to ustalenie dĹugoĹci Ĺredniej. Aby ustaliÄ ktĂłrÄ
kolwiek z nich, trzeba mieÄ doczynienia z wiÄkszÄ
liczbÄ
okazĂłw, im wiÄcej ich bÄdzie tym bÄdzie ona dokĹadniejsza. Gorzej natomiast gdy do dyspozycji jest tylko jeden okaz. Kolejny problem to dĹugoĹÄ maksymalna- najtrudniejsza do ustalenia (wĹaĹciwie prawie nie moĹźliwa, gdyĹź zawsze bÄdzie to wartoĹÄ przybliĹźona, a wiÄc teoretycznie nie moĹźna by wykluczyÄ rozmiarĂłw, daleko przekraczajÄ
cych to z czym skĹonni sÄ
zgodziÄ siÄ paleontolodzy). DĹugoĹci, wzrostu czy masy maksymalnej nie da siÄ ustaliÄ u rzadnego organizmu i to nie tylko u tych rosnÄ
cych przez caĹe Ĺźycie. U kaĹźdego bowiem produkcja hormonu wzrostu jest inna. StÄ
d te czÄste róşnice, ktĂłre moga byÄ spowodowane takĹźe uposledzeniem w produkcji hormonu wzrostu (gigantyzm). Najlepszym na to przykĹadem jesteĹmy my sami. Ludzie chorzy na karĹowatoĹÄ nie przekraczajÄ
nawet metra wysokoĹci, zaĹ ci, u ktĂłrych hormony produkujÄ
zbyt duĹźo h. wzrostu osiagajÄ
niewiargodnie ludzkie rozmiary (najwyĹźszy czĹowiek na Ĺwiecie miaĹ 2,74 m wzrostu). JeĹźeli nie moĹźna ustaliÄ wzrostu maksymalnego u czĹowieka, to tym bardziej u dinozaura, gdzie sprawa jest o wiele bardziej skomplikowana. Jeszcze trudniej jest z ustalaniem masy ciaĹa dinozaura, poniewaĹź na to oczywiĹcie nie skĹadajÄ
siÄ same koĹci. StÄ
d, jeĹli chodzi o szacacowanie wymiarĂłw dinozaurĂłw, istnieje tak wiele róşnic w podawanych informacjach, dlatego najbezpieczniej byĹoby przed kaĹźda wartoĹciÄ
dodawaÄ przedrostek "ok.". Niewarto teĹź spieraÄ siÄ o to czy dany dinozaur mierzyĹ 10 czy 11 m , zwĹasza, Ĺźe jego maksymalna wielkoĹÄ
nie jest znana, a ta rĂłwnie dobrze mogĹa wynosiÄ przykĹadowo 20 m. SpecjaliĹci obliczyli, Ĺźe maksymalna masa przy ktĂłrej zwierzÄ mogĹo by siÄ poruszaÄ po lÄ
dzie to ok. 130 ton, a wiÄc moĹźna przyjÄ
Ä, Ĺźe tyle mniejwiÄcej mogĹy waĹźyÄ najwiÄksze spoĹrĂłd dinozaurĂłw, jakie kiedykolwiek istniaĹy (chociaĹź to teĹź nie jest pewne na 100 %). Lista najwiÄkszych dinozaurĂłw wedĹug porzÄ
dku systematycznego:
Ĺred.- wartoĹÄ Ĺrednia
Maks.- wartoĹÄ maksymalna
Ĺred./Maks.- pierwsza w. Ĺrednia/ druga w. maksymalna
ZAUROPODY:
W poniĹźszej skali i tabelach zabrakĹo nastÄpujÄ
cych zauropodĂłw:
1) Nienazwany zauropod (tytanozaur?) z zachodniej Australii, ktĂłrego rozmiary sÄ
zbliĹźone do tych jakie osiÄ
gaĹ
Amphicoelias. Pierwsze szacowania mĂłwiÄ
o dĹugoĹci od 40 do 50 metrĂłw. Jego szczÄ
tki pochodzÄ
z kredy i odkryto je w 1994 roku.
2) Tytanozaur z Argentyny, ktĂłrego odkryto w 2000 roku. Jego dĹugoĹÄ wynosi 48-51 m
3) Diplodokoid, ktĂłrego ogormne Ĺlady odkryto w Zachodniej Australii. jego dĹugoĹÄ wynosiĹa ok. 45 m, choÄ tak naprawdÄ mogÄ
one naleĹźeÄ do pierwszowspomnianego zauropoda.
DostÄpna jest takĹźe
wersja w wyĹźszej rozdzielczoĹci
NajdĹuĹźsze:
1)
??? Amphicoelias fragillimus- 40-48 m/ ?58 m
2)
Bruhathkayosaurus matleyi- 28-34 m/ ?44 m
3)
Argentinosaurus huinculensis- 30-37 m/ 40 m
3)
??? "Antarctosaurus" giganteus- 35 m/ ??? m*
4)
Puertasaurus reuili- 35 m/ ?40 m
4)
??? "Futalongkosaurus"- 35 m/ ??? m
5)
Supersaurus vivianae- 30-35 m/ ?40 m
6)
Turiasaurus riodevensis- 30 m/ 37 m
7)
Diplodocus (Seismosaurus) hallorum- 32 m/ 36 m
8.)
Paralititan stromeri- 24 m/ 32 m
9)
Sauroposeidon proteles- 25 m/ ?30 m
NajciÄĹźsze:
>>> gĂłrna granica masy, z jakÄ
zwierzÄ moĹźe siÄ poruszaÄ wynosi ok. 130 t.
1)
Bruhathkayosaurus matleyi- 100-115 t/ 130 t
2)
??? Amphicoelias fragillimus- 80-100 t/ 122 t
2)
??? "Antarctosaurus" gigateus- 80-100 t/ ??? t
3)
Argentinosaurus huinculensis- 80-90 t/ 100 t
4)
??? "Futalongkosaurus"- 80 t/ ??? t
5)
Puertasaurus reuili- 70-80 t/ 90 t
6)
Paralititan stromeri- 65 t/ 80 t
7)
Antarctosaurus wichmannianus- 33-40 t/ ?70 t
8.)
Sauroposeidon proteles- 50-55 t/ 65 t
TEROPODY:
W poniĹźszej skali i tabelach zabrakĹo nastÄpujÄ
cych teropodĂłw:
1) Nienazwany karcharodontozauryd z Argentyny (Patagonia), ktĂłrego rozmiary sÄ
zbliĹźone do tych jakie osiÄ
gaĹ
Giganotosaurus. ZostaĹ odkryty przez Phila Currie'a i Rodolfa Coria'Ä.
2) Tzw. "PotwĂłr z Minden", ktĂłrego skamieniaĹoĹci zostaĹy odkryte w Wiehengebirge w Niemczech w roku 1999. Jego skamieniaĹoĹci pochodzÄ
z późnej jury. Szacowania mĂłwiÄ
o
Ĺredniej (!) dĹugoĹci wynoszÄ
cej 14 m. Megalozauryd ten wciÄ
Ĺź czeka na nazwanie i formalny opis.
3) Krewny
Torvosaurus z Portugalii wiÄkszy o rozmiarach zbliĹźonych do "Potwora z Minden". ByÄ moĹźe jest to ten sam rodzaj megalozauryda
NajdĹuĹźsze:
1)
Spinosaurus aegyptiacus- ok. 14 m/ 17,4 m (do ?25 m)**
2)
Giganotosaurus carolinii- 13-14 m/ ??? m***
3)
Saurophaganax maximus- 12-14 m/ ?15 m
4)
Carcharodontosaurus iguidensis- 13 m/ 14 m
5)
Tyrannotitan chubutensis- 12-13 m/ ?14 m
5)
Tyrannosaurus rex- 12 m/ 12,8 m (do ok. ?14 m)****
6)
Deltadromeus agilis- 12 m/ 13,3 m
7)
Mapusaurus roseae- 11 m/ 12,6 m
8.)
Allosaurus (Epanterias) amplexus- 11 m/ 12,1 m
9)
Therizinosaurus cheloniformis- 10-11 m/ 12 m
10)
Deinocheirus mirificus- 10-11 m/ 12 m (do ?13 m)
11)
Carcharodontosaurus saharicus- 11 m/ ?12 m
12)
Edmarka rex- 10-11 m/ ?12 m
NajciÄĹźsze:
1)
Spinosaurus aegyptiacus- ok. 7 t/ 9 t (do ?12 t)
2)
Tyrannosaurus rex- 5-6 t/ ok. 6,5 t (do ?7-?8 t)
3)
Giganotosaurus carolinii- 5 t/ 6,2 t
4)
Tarbosaurus bataar- 5 t/ 6 t
4)
Carcharodontosaurus iguidensis- 5 t/ 6 t
5)
Therizinosaurus cheloniformis- 3-4 t/ 6,2 t
6)
Saurophaganax maximus- ok. 4 t/ 5-?6 t
7)
Allosaurus (Epanterias) amplexus- 4,5 t/ 5 t
8.)
Mapusaurus roseae- 4 t/ ?5 t
9)
Edmarka rex- 3-4 t/ ?4,5 t
10)
Suchomimus tenerensis- 3 t/ 4,8 t
11)
Carcharodontosaurus saharicus- 3 t/ ?4 t
ORNITPODY:
W poniĹźszej skali i tabelach zabrakĹo nastÄpujÄ
cych teropodĂłw:
1) Nienazwany hadrozaur z Prowincji henan odkryty w 2007 roku. Jego dĹugoĹÄ wynosi 18-20 m.
Dostepna jest takĹźe
wersja w wyĹźszej rozdzielczoĹci
NajdĹuĹźsze:
1)
Zhuchengosaurus maximus- 16 m/ 16,6 (do ?17) m
2)
??? "Lambeosaurus" laticaudus- 15 m/ 16,5 m
3)
Shantungosaurus giganteus- 14 m/ 14,7-15 m
4)
Charonosaurus jiayinensis- 13 m/13 m
5)
Saurolophus angustirostris- 12 m/ 12 m
6)
Edmontosaurus- 9-12 m/ 12 m
7)
Iguanodon bernissartensis- 10-11 m/ ?13 m
8.)
Kritosaurus sp.- 11 m/ 11 m
9)
Corythosaurus casuarius- 10 m/ 11 m
10)
Tanius sinensis- 10 m/ 10 m
10)
Tsintaosaurus spinorhinus- 10/ 10 m
NajciÄĹźsze:
1)
??? "Lambeosaurus" laticaudus- 23 t/ ?25 t
2)
Zhuchengosaurus maximus- ?15-?16 t/ ?20 t
3)
Shantungosaurus giganteus- 10-12 t/ ?17,5 t
4)
Edmontosaurus- 4 t/ 4,5 t
4)
Hypracosaurus- 4 t/ 4,5 t
TYREOFORY:
NajdĹuĹźsze:
1)
Ankylosaurus magniventris- 7,5-9 m/ 10,7 m
2)
Dacentrurus armatus- 6-8 m/ 10 m
3)
Stegosaurus- 7-8 m/ 9 m
4)
Tarchia gigantea- 7-8 m/ 8,5 m
5)
Edmontonia- 7 m/ ?8 m
6)
Panoplosaurus mirus- 5,5 m/ 7 m
7)
Euoplocephalus tutus- 5-6 m/ 6 m
NajciÄĹźsze:
1)
Ankylosaurus magniventris- 5 t/ 7 t
2)
Stegosaurus- 3-5 t/ 6 t (do ?7 t)
3)
Tarchia gigantea- 4 t/ ?5 t
4)
Edmontonia- 3 t/ 4 t
5)
Panoplosaurus mirus- 3 t/ 3,5 t
6)
Dacentrurus armatus- 2 t/ 2,5 t
6)
Euoplocephalus tutus- 2 t/ 2,5 t
CERATOPSY:
NajdĹuĹźsze:
1)
Triceratops- 8 m/ 9 m
1)
Diceratops hatcheri- 8 m/ 9 m
2)
Torosaurus latus- 7-7,5 m/ ?8 m
2)
Pentaceratops sternbergii- 7-7,5 m/ ?8 m
3)
Einiosaurus procurvicornis- 6 m/ 7,6 m
4)
Pachyrhinosaurus canadensis- 6 m/ 6 m
5)
Achelousaurus chorneri- 5,5 m/ 6 m
5)
Arrhinoceratops brachyops- 5,5 m/ 6m
6)
Centrosaurus- 5-6 m/ 6 m
NajciÄĹźsze:
1)
Triceratops- 6-8 t/ 12 t
1)
Diceratops hatcheri- 6-8 t/ ?12 t
2)
Torosaurus latus- 7 t/ 8 t
3)
Pentaceratops sternbergii- 5,5 t/ ?6 t
4)
Achelousaurus chorneri- 5 t/ 6 t
5)
Einiosaurus procurvicornis- 4-4,5 t/ ?5t
6)
Pachyrhinosaurus canadensis- 3 t/ ?4 t
7)
Centrosaurus- 2,5 t/ 3 t
8.)
Arrhinoceratops brachyops- 2 t/ ?3 t
ObjaĹnienia:
*
"Antarctosaurus" giganteus to niepewny gatunek antarktozaura o rozmiarach zbliĹźonych do argentinozaura. DokĹadne dane nie zostaĹy jeszcze ustalone, a sama przynaleĹźnoĹÄ do
Antarctosaurus nie jest pewna.
** Powszechnie uznaje siÄ, Ĺźe najdĹuĹźyszm spinozaurem byĹ osobnik o dĹugoĹci 17,4 m, lecz istnieje takĹźe holotyp, ktĂłrego wĹaĹciciel mĂłgĹ osiÄ
gaÄ 24-25 m dĹugoĹci.
*** W dĹugoĹci i masie maksymalnej u
Giganotosaurus carolinii nie podano danych, gdyĹź odkryto ponoÄ bardzo duĹźego przedstawiciela tego gatunku. Dane nie sÄ
jednak znane, mimo to gigantozaur plasuje siÄ na drugim miejscu.
**** Popularnie najwiÄkszym tyranozaurem jest „Sue”- 12,8 m dĹugoĹci. Odkryto bowiem wiÄkszy szkielet ochrzczony „Celeste” (
C-rex) o dĹugoĹci ponad 14 m i wadze dochodzÄ
cej do 6,2 t. NiektĂłrzy jednak twierdzÄ
, Ĺźe tyranozaury byĹy ciÄĹźsze, a ich waga dochodziĹa maksimum do 8 t!!!