[OPIS] Eurotrochilus noniewiczi

Czyli o potomkach dinozaurów - zwierzętach z kladu Avialae
Awatar użytkownika
Piotr G.
Sylurski akantod
Sylurski akantod
Posty: 162
Rejestracja: 17 lipca 2007, o 18:10
Lokalizacja: Warszawa

[OPIS] Eurotrochilus noniewiczi

Post autor: Piotr G. »

EUROTROCHILUS NONIEWICZI Bocheński et Bocheński, 2008


Systematyka:
Rząd: Jerzykowe – Apodiformes (Peters, 1940) (wg. Hackett i in., 2008 rząd ten jest łączony razem z lelkowymi – Caprimulgiformes, Ridgway, 1881 w jeden – Caprimulgiformes)
Rodzina: Kolibry – Trochilidae (Vigors, 1825)

Etymologia:
Gatunek został nazwany na cześć Edwarda Noniewicza, kolekcjonera, który odkrył okaz.

Znalezione szczątki:
Prawie kompletny szkielet, częściowo artykułowany i zachowany w dwóch płytkach – głównej i przeciwległej. Okaz znajduje się obecnie w Instytucie Systematyki i Ewolucji Zwierząt Polskiej Akademii Nauk w Krakowie (ISEA AF/WIN 1 a+b) i był dawniej częścią prywatnej kolekcji E. Noniewicza w Wałczu.

Lokalizacja i wiek znaleziska:
Okaz został znaleziony we wsi Winnica (na wsch. od Jasła, Woj. Podkarpackie, pd-wsch. Polska), w łupkach formacji menilitowej. Pokłady zlokalizowane są na prawym brzegu rzeki Jasiółki i są datowane na dln. oligocen (grn. rupel, ok. 31 Ma; Kotlarczyk i in., 2006). Skamieniałość jest zachowana w ciemno-brązowych, menilitowych łupkach.

Wymiary: (w mm)
Na głównej płytce: czaszka z dziobem – ok. 34; średnica oczodołu – 4,5-5,0; dziób – ok. 17; lewa k. krucza – 7,3; lewa k. ramienna – 5,7; lewa k. łokciowa – 6,8; lewa k. nadgarstkowo-śródręczna – 7,3.
Na przeciwległej płytce: prawa k. krucza – 7,0; lewa k. ramienna – 5,8; prawa k. ramienna – 6,5; lewa k. łokciowa – 6,4; prawa k. łokciowa – 6,7; lewa k. nadgarstkowo-śródręczna – 6,3; prawa k. nadgarstkowo-śródręczna – 7,1; prawy bliższy człon palcowy palca większego – 4,0; k. udowa – 8,1.

Charakterystyka:
Głowa, kręgi szyjne i kości obu skrzydeł zachowują układ anatomiczny. Tułów i kończyny tylne są źle zachowane. Kości na głównej płytce nie są całkowicie równoległe do tych na przeciwnej płytce i ich kontury nie wszędzie są widoczne. W rezultacie wymiary tych samych elementów kostnych na obu płytkach są nieco różne (patrz lewa k. ramienna, lewa k. łokciowa i lewa k. nadgarstkowo-śródręczna). Głowa (czaszka, dziób i żuchwa) jest widoczna tylko w bocznym spojrzeniu na głównej płytce a jej totalna długość wynosi ok. 34 mm (dokładniejsze pomiary nie są możliwe, ponieważ płytka była złamana i następnie naprawiana). Długi dziób jest prosty i wąski a jego długość w stosunku do długości czaszki wydaje się być nieznacznie mniejsza od tej u Eurotrochilus inexpectatus. W porównaniu ze współczesnymi kolibrami dziób jest średniej długości.
Kość krucza jest długa i stosunkowo wąska; szersza na mostkowym końcu. Wyglądem przypomina k. kruczą u jerzyków i wydaje się być podobna do tej u Argornis i Jungornis, z odmiennym wyrostkiem bocznym (Karhu, 1999). Wyraźnie różni się od bardzo charakterystycznej k. kruczej u współczesnych kolibrów, w której wyrostek przedkruczy łączy się z wyrostkiem barkowo-kruczym, tworząc wyraźny otwór. Poza nim u współczesnych kolibrów znajduje się jeszcze jeden otwór – otwór nerwu nadkruczego; jest on większy od tego znajdującego się u innych ptaków.
Kość ramienna jest b. krótka i masywna, z szeroką bliższą cz. stawową. Niestety w okazie nie jest widoczne dystalne wysunięcie na głowie k. ramiennej, które jest synapomorfią Jungornis, Eurotrochilus i Trochilidae (patrz Mayr 2003b, 2007). Grzebień dwugłowy nie jest tak ostro zakończony na swoim dobrzusznym końcu jak u współczesnych kolibrów (np. jak u pustelników – Phaethornis sp. i rodzaju Archilochus).
Kość łokciowa jest podobnie jak k. ramienna b. krótka i masywna oraz jest nieznacznie od niej dłuższa. Jej nasady są słabo widoczne a wyrostek łokciowy nie jest obecny. Kość ta wydaje się być lekko wygięta ponieważ miejsce miedzy nią i k. ramienną ma częściowo lentikularny kształt.
Kość śródręcza większa (III) i mniejsza (IV) są prawie równoległe, z wąską przestrzenią międzyśródręczną. Dalszy koniec k. śródręcza mniejszej (IV) nie jest wysunięty dalej poza k. śródręcza większą (III). Podobnie jak u E. inexpectatus brak wyrostka zębokształtnego. Okaz nie posiada również wyrostka śródręcznego (jak inne gatunki rodzaju Eurotrochilus, lecz w przeciwieństwie do współczesnych kolibrów). Bliższy człon palcowy palca większego (III) nie posiada okienka i jest proporcjonalnie krótszy od tego u innych kolibrów.
Kość udowa jest prawie prosta i częściowo zniszczona, ponieważ płytka jest złamana w tym miejscu.
Kość piszczelowo-stępowa jest złamana i brak jej dalszej części; bliższa cz. stawowa jest obecna, ale również zniszczona. Długość zachowanego fragmentu k. piszczelowo-stępowej wynosi w przybliżeniu 11mm.
E. inexpectatus i E. noniewiczi mają następujące cechy wspólne:
1) bardzo mały rozmiar;
2) głowa z wydłużonym i prostym dziobem;
3) budowa k. kruczej (szczególnie końca łopatkowego) podobna do jerzyków;
4) krótka i masywna k. ramienna z szerokim bliższym końcem i podobnym umiejscowieniem dośrodkowego wyrostka (guzka), osiągającego umiejscowienie mięśnia nawracacza powierzchownego; wyrostek ten jest wyraźnie mniejszy niż u E. inexpectatus;
5) krótka i masywna k. łokciowa;
6) k. nadgarstkowo-śródręczna nie posiada wyrostka zębokształtnego a k. śródręcza mniejsza (IV) nie sięga dystalnie poza k. śródręcza większą (III);
7) bliższy człon palcowy palca większego nie tworzy okienka;
8) długa k. piszczelowo-stępowa.
Bocheńscy (2008) zauważają jednak, że część z tych cech (np. krótkie i masywne kk. łokciowa i ramienna oraz względnie długa k. nadgarstkowo-śródręczna) jest typowa zarówno dla kolibrów (Trochilidae), jak i jerzyków (Apodidae).
E. noniewiczi różni się od E .inexpectatus przede wszystkim dwoma cechami:
1) mniejszym rozmiarem guzowatości dla mięśnia nawracacza powierzchownego;
2) względnie różnymi proporcjami długości kk. skrzydła.
U E. noniewiczi najdłuższymi elementami są kolejno: k. nadgarstkowo-śródręczna, k. ramienna i łokciowa (te dwie ostatnie są prawie tej samej długości); najkrótszym elementem jest bliższy człon palcowy palca większego.
U E. inexpectatus najdłuższymi elementami są kolejno: k. łokciowa, k. nadgarstkowo-śródręczna i k. ramienna; długość bliższego członu palcowego palca większego nie jest znana.
Współcześnie żyjące oraz kopalne jerzyki i kolibry również różnią się stosunkiem długości kk. skrzydeł. Na 6 wyróżnionych proporcji E. noniewiczi jedną ma wspólną z E. inexpectatus i współczesnymi kolibrami (stosunek k. ramiennej do k. łokciowej), jedną z współczesnymi jerzykami (stosunek k. łokciowej do k. nadgarstkowo-śródręcznej) i jedną z kopalną rodziną Cypselavidae oraz francuskim okazem Eurotrochilus sp. (stosunek k. ramiennej do k. nadgarstkowo-śródręcznej). Pozostałe 3 proporcje (stosunki kk. ramiennej, łokciowej i nadgarstkowo-śródręcznej do członu palcowego palca większego) są unikalną cechą jedynie tego gatunku (Bocheński i Bocheński, 2008).
Znalezisko E. noniewiczi znacznie rozszerzyło zasięg rodzaju w kierunku wschodnim i zarazem potwierdziło sugestie Loucharta i in. (2007), że europejskie kolibry były znacznie szerzej rozprzestrzenione w czasie i przestrzeni.

Geologiczne otoczenie skamieniałości:
Oligoceńskie i dolnomioceńskie łupki menilitowe polskiego fliszu karpackiego zawierają wiele różnych szczątków ryb morskich, które mogą być używane do ustalenia stratygrafii (Kotlarczyk i Jerzmańska, 1976; Kotlarczyk i in., 2006). Większość znalezionych tam okazów należy do rodzin: śledziowatych (Clupeidae), strzepielowatych (Serrenidae), morszczukowatych (Merlucciidae) oraz srebrzykowatych (Argentinidae). W łupkach tych znaleziono również szczątki młodego żółwia morskiego (Młynarski, 1959) oraz niewielką ilość ptaków lądowych, zawierających 3 niekompletne szkielety wróblowych (Passeriformes) oraz pojedyncze pióra (Bocheński, 1989, 1993, 1996).

Bibliografia:
Bocheński, Z.; 1989. Ptaki – Aves. In Kowalski, K. (ed). Historia i ewolucja lądowej fauny Polski. Folia Quart 59-60: 80-108.

Bocheński, Z.; 1993. Catalogue of fossil and subfossil birds of Poland. Acta Zool Crac 36: 329-460.

Bocheński, Z.; 1996. Ptaki kopalne. Pro Natura. Kraków.

Bocheński, Z.; Bocheński, Z. M.; 2008. An Old World hummingbird from the Oligocene: a new fossil from Polish Carpathians. J. Ornithol. 149: 211-216.

Hackett, S. J., et al., 2008. A phylogenomic study of birds reveals their evolutionary history. Science 320: 1763-1768.

Hoyo del, J.; Elliot, A.; Sargatal, J. (eds); 1999. Handbook of the birds of the world, vol. 5: barnowls to hummingbirds. Lynx Edicions, Barcelona.

Kobryń, H.; Kobryńczuk, F.; 2006. Anatomia zwierząt 3. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Kotlarczyk, J.; Jerzmańska, A.; 1976. Biostratigraphy of menilite beds of shole unit from Polish Flysh Carpathians. Bull Acad Sci Polon Ser Geol Geogr 24: 55-62.

Kotlarczyk, J.; Jerzmańska, A.; Świdnicka, E.; Wisznowska, T.; 2006. A framework of ichthyofaunal ecostratigraphy of the Oligocene – early Miocen strata of the Polish outer Carpathian basin. Ann Soc Geologorum Polon 76: 1-111.

Louchart, A.; Tourment, N.; Carrier, J.; Roux, T.; Mourer-Chauvire, C.; 2007. Hummingbird with modern feathering: an exceptionally well-preserved Oligocene fossil from southern France. Naturwissenschaften 95: 171-175.

Mayr, G.; 2003b. Phylogeny of early tertiary swifts and hummingbirds (Aves: Apodiformes). Auk 120: 145-151.

Mayr, G.; 2004. Old World fossil record of modern-type hummingbirds. Science 304: 861-864.

Mayr, G.; 2007. New specimens of the early Oligocen Old World hummingbird Eurotrochilus inexpectatus. J Ornithol 148: 105-111.

Mielczarek, P.; Cichocki, W.; 1999. Polskie nazewnictwo ptaków świata. Notatki Ornitologiczne tom 40. Zeszyt specjalny.

Milart, Z. i in.; 2002. Anatomiczne mianownictwo weterynaryjne. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa.

Młynarski, M.; 1959. Glarichelys knorri (Gray) – a cheloniid from Carpathians menilitic shales (Poland). Acta Paleontol Pol 4: 177-192 (+ 2 plates)
Ostatnio zmieniony 5 listopada 2008, o 19:00 przez Piotr G., łącznie zmieniany 8 razy.
GW OTOP

lama
Dewoński labiryntodont
Dewoński labiryntodont
Posty: 227
Rejestracja: 27 marca 2007, o 14:03

Post autor: lama »

Miocen to już nie warstwy menilitowe tylko krośniejskie

Awatar użytkownika
nazuul
Moderator
Moderator
Posty: 8246
Rejestracja: 3 grudnia 2007, o 19:51

Re: [OPIS] Eurotrochilus noniewiczi

Post autor: nazuul »

Piotr G. pisze:Głowa okazu oraz jego kręgi szyjne i obydwa skrzydła są artykułowane.
moĹźe lepiej (mniej spĂłjnikĂłw)
Głowa okazu, jego kręgi szyjne i obydwa skrzydła są artykułowane.
Piotr G. pisze:Długi dziób jest prosty i wąski a jego długość, w stosunku do długości czaszki, wydaje się być nieznacznie mniejsza od tej u Eurotrochilus inexpectatus.
bez przecnika po "długość" i "czaszki"

Poza tym - mistrzostwo 8) . Gratuluję!
Obrazek
[Stamp: Apsaravis] [Avatar: P. Weimer, CC BY-NC-SA 2.0]

Awatar użytkownika
Piotr G.
Sylurski akantod
Sylurski akantod
Posty: 162
Rejestracja: 17 lipca 2007, o 18:10
Lokalizacja: Warszawa

Post autor: Piotr G. »

Lama dzięki za zwrócenie uwagi. Ja nie jestem ekspertem w tej dziedzinie. Zdanie które napisałem jest wiernym tłumaczeniem tego z pracy Bocheńskich (2008). W oryginale brzmi ono tak:
" The Oligocene and Early Miocene menilite shales of the Polish Carpathian Flysh deposits contain many and diverse marine fish remains that can be used for establishing biostratigraphy (Kotlarczyk and Jerzmańska, 1976; Kotlarczyk et al. 2006)"
Uważasz że ww. autorzy się mylą i w Polskim Fliszu Karpackim nie ma łupków menilitowych z dln. miocenu? A może to ja źle przetłumaczyłem?
Nazuul bardzo dziękuje. Poprawiłem.
Pozdrawiam
Piotrek
GW OTOP

Awatar użytkownika
hanys
Jurajski allozaur
Jurajski allozaur
Posty: 1012
Rejestracja: 24 lipca 2008, o 14:37
Lokalizacja: beWYRYhills

Post autor: hanys »

jeszcze to
częściowo zniszczona ponieważ płytka
Bocheńscy (2008) zauważają jednak że część z tych cech

przecinki
w przyblizeniu 11mm
oraz pojedyńcze pióra

pojedyncze

Awatar użytkownika
Piotr G.
Sylurski akantod
Sylurski akantod
Posty: 162
Rejestracja: 17 lipca 2007, o 18:10
Lokalizacja: Warszawa

Post autor: Piotr G. »

Dzięki Hanys!!!
Poprawione.
Pozdrawiam
Piotrek
GW OTOP

lama
Dewoński labiryntodont
Dewoński labiryntodont
Posty: 227
Rejestracja: 27 marca 2007, o 14:03

Post autor: lama »

Srebrzykowate ( Argentinidea)

To juĹź na 100% wiem :wink:

Awatar użytkownika
Piotr G.
Sylurski akantod
Sylurski akantod
Posty: 162
Rejestracja: 17 lipca 2007, o 18:10
Lokalizacja: Warszawa

Post autor: Piotr G. »

Big tenx Lama !!! dodane.
Pozdrawiam
Piotrek
GW OTOP

ODPOWIEDZ