Wersja poniższa zawiera wiele błędów, ale także dodatkowe informacje, które jednak są przynajmniej w części błędne:
W encyklopedii opis jest jako taki dobry, ale jest w nim cos jakby za ma??o o tym teropodzie. Ale c???? i tak mi siĂ? nudzi, dlatego postanowi??em sobie co?? popisaĂ?. LiczĂ? na ostra krytykĂ? i ocenĂ? mojej pracy. Pozdro
Tyrannosaurus
D??ugo??Ă?: 12-13 m (samice wiĂ?ksze i potĂ???niejsze od samc??w- ,,Sue'')
Wysoko??Ă?: 5-6 m
Masa: 7-8 t
Czas: 67-65 mln lat temu
Rok odkrycia:
Manospondylus gigas (=Tyrannosaurus rex) Cope 1892
Materia?? kopalny:
Tyrannosaurus rex niekompletne szkielety
Tyrannosaurus luanchuanensis zĂ?by i fragmenty trzewioczaszki
Tyrannosaurus turpanensis zĂ?by
Tyrannosaurus zhuchengensis zĂ?by i ko??Ă? ??r??dstopia
Miejsce:
Kanada- Alberta, Scollard i Saskatchewan
USA- Po??udniowa Dakota, Montana, Wyoming, Kolorado, Teksas i Nowy Meksyk
Klasyfikacja:
Dinosauria
Saurischia
Theropoda
Neotheropoda
Averostra
Tetanurae
Neotetanurae
Coelurosauria
Maniraptoriformes
Tyrannoraptora
Tyrannosauroidea
Tyrannosauridae
Tyrannosaurinae
Cechami charakterystycznymi tyranozaura sĂ? z pewno??ciĂ? du??e stopy, dziĂ?ki kt??rym m??g?? swobodnie poruszaĂ? siĂ? po bagnistych, le??nych lub nadmorskich terenach. NajczĂ???ciej jednak zamieszkiwa?? otwarte tereny, takie jak stepy i p????stepy. Mia?? on tak??e nieproporcjonalne w stosunku do reszty cia??a ramiona, masywny ??eb i krĂ?pe cielsko. Jak dotĂ?d odnaleziono oko??o trzydziestu szkielet??w tego fascynujĂ?cego dinozaura. NajwiĂ?kszy szkielet nale??a?? do samicy, kt??rĂ? nazwano ,,Sue’’. Pierwsze skamienia??o??ci Tyrannosaurus sk??ada??y siĂ? z dw??ch niekompletnych szkielet??w, kt??re zosta??y opisane w 1892 roku przez Edwarda Drinkera Cope’a pod nazwĂ? Manospondylus gigas. Osborn rozpozna?? w 1917 roku podobie??stwa pomiĂ?dzy M. gigas i T. rex i uzna??, ??e Manospondylus jest tak naprawdĂ? synonimem Tyrannosaurus. Stosownie do przepis??w MiĂ?dzynarodowej Komisji Kladystyczno-zoologicznej, zarzĂ?dzono naukowa nazwĂ? Tyrannosaurus rex, choĂ? Manospondylus zosta??a opublikowana wcze??niej. Po ustaleniu sta??ej nazwy, w kolejnych piĂ?Ă?dziesiĂ?ciu latach wszystkie podobne skamienia??o??ci opisywano jako gatunki rodzaju Tyrannosaurus. Obecnie wiĂ?kszo??Ă? z nich to taksony niepewne, gdy?? zosta??y one poznane na podstawie bardzo ma??ej ilo??ci pozosta??ego szkieletu (g????wnie zĂ?by). W 1915 roku Osborn sporzĂ?dzi?? pierwszĂ? rekonstrukcjĂ? szkieletu w pozycji z g??owĂ? przy ziemi i ogonem w g??rze. ??wcze??ni badacze uznali go za zwierzĂ? bardzo powolne. P????niejsza koncepcja, kt??ra zrodzi??a siĂ? w po??owie XX w, sugerowa??a, i?? Tyrannosaurus chodzi?? w pozycji wyprostowanej i by?? szybkim oraz jednym z najgro??niejszych drapie??nik??w praczas??w. Obecnie uwa??a siĂ?, i?? teropod ten porusza?? siĂ? w pozycji p????wyprostowanej i mia?? z ty??u r??wnowa??Ă?cy ca??e cia??o ogon. Wszystkie poglĂ?dy na temat Tyrannosaurus zmieni??y siĂ? wraz z przeprowadzeniem najnowszych bada?? paleontologicznych.
Wed??ug analiz kalifornijskich naukowc??w (John Hutchinson i Mariano Garcia), ,,jaszczur-tyran’’ nie m??g?? szybko biegaĂ?, a na pewno nie tak szybko i zwinnie jak jest to pokazane w filmach z serii ,,Jurassic Park’’. PodstawĂ? tego twierdzenia jest fakt, i?? … nie mia?? on odpowiednio do tego celu rozbudowanych miĂ???ni. PoczĂ?tek analiz mia?? miejsce w 2002 roku. Por??wnujĂ?c wielkiego gada z jego mniejszych krewnych (to jest aligatory, krokodyle i ptaki) ustalono, ??e przy masie i wielko??ci tyranozaura miĂ???nie jego tylnych ko??czyn mia??yby nieprawdopodobne rozmiary. Tak, wiĂ?c o wizerunku szybkobiegajĂ?cego tyranozaura mo??emy zapomnieĂ?. Por??wnujĂ?c jednak ko??czyny dolne osobnik??w wczesnych Tyrannosaurus z tymi sprzed oko??o 65 mln lat zauwa??amy du??Ă? r????nicĂ?. Gdy rodzaj ten pojawi?? siĂ?, osobniki posiada??y ko??Ă? goleniowĂ? d??u??szĂ? od ko??ci udowej co sugeruje, i?? osiĂ?ga??y znacznie wiĂ?ksza szybko??Ă? podczas domniemanego biegu, ni?? ich p????niejsi kuzyni, u kt??rych ko??Ă? goleniowa jest kr??tsza od udowej! To by sugerowa??o, i?? z biegiem czasu tyranozaur stawa?? siĂ? zwierzĂ?ciem coraz powolniejszym. Paleontolog Jack Horner wysunĂ??? wiĂ?c teorie padlino??ernego tyranozaura. Twierdzi on, ??e wiele cech teropoda nie jest zwiĂ?zana z trybem efektywnie polujĂ?cego drapie??nika. Badacz ma na my??li m.in.: dwupalczaste ko??czyny przednie, kt??re nie spe??nia??y prawdopodobnie ??adnej funkcji (choĂ? wed??ug niekt??rych mog??yby byĂ? pomocne przy wstawaniu tyranozaura z ziemi); ma??e oczy nieprzydatne drapie??nikowi, tylne ko??czy nieprzystosowane do sprawnego biegu. Tyrannosaurus mia?? jednak doskonale rozwiniĂ?ty zmys?? powonienia (co u??atwia??o wywĂ?szenie pad??ej zwierzyny. Ostatnia z wymienionych cech jest tak??e przychylna teorii drapie??nika. Dobry wĂ?ch m??g?? tak??e s??u??yĂ? do poszukiwania potencjalnej ofiary. Wielokrotnie znajdowano bowiem skamienia??o??ci dinozaur??w noszĂ?ce ??lady zĂ?b??w tyranozaura. Mo??liwe, i?? zraniony przez tyranozaura dinozaur zatruwany by?? bakteriami ??yjĂ?cymi w resztkach gnijĂ?cego pomiĂ?dzy zĂ?bami miĂ?sa (podobnie jak to czyniĂ? dzisiejsze warany z Komodo), a zainfekowane zwierzĂ? pada??o po jakim?? czasie (wiĂ?cej informacji na ten temat w tym artykule). Inne badania dowodzĂ?, ??e znany wszystkim tyran nie mia?? ??atwego ??ycia. Odkryte na poczĂ?tku XX w. w Kanadzie skamienia??e stado tyranozaur??w przebada?? ostatnio Gregory Erickson i jego zesp????. Analizowali oni ko??ci 22 osobnik??w krewniaka Tyrannosaurus z rodzaju Albertosaurus. DziĂ?ki nowatorskiej technice badania ko??ci ustalili wiek osobnik??w. Naukowcy oszacowali, ??e musia??o ginĂ?Ă? bardzo wiele m??odych, dopiero, co wyklutych tyranozaur??w. PisklĂ?ta pada??y ofiarĂ? drapie??nik??w, ginĂ???y z g??odu lub bywa??y zadeptywane przez swych wiĂ?kszych pobratymc??w. Je??li do??y??y dw??ch lat, prawdopodobie??stwo ich prze??ycia znacznie ros??o. W wieku oko??o trzynastu lat osiĂ?ga??y sze??Ă? metr??w d??ugo??ci cia??a. Ryzyko ??mierci takiego olbrzyma wynosi??o zaledwie 3,5%. Jednak im starszy gad, tym trudniej by??o mu prze??yĂ?. GinĂ???o oko??o jednej piĂ?tej osobnik??w w wieku 14-23 lat. Naukowcy sĂ?dzĂ?, ??e to dojrza??o??Ă? p??ciowa nios??a nowe rodzaje ryzyka. W przypadku samic by?? to wysi??ek zwiĂ?zany ze znoszeniem jaj, a samc??w - wsp????zawodnictwo o partnerkĂ?. Naukowcy obliczyli r??wnie?? stosunek starzenia siĂ? w??r??d tyranozaur??w na podstawie parametr??w z funkcji Weibull dopasowanych do krzywych prze??ycia, bazujĂ?cych na szacowanym wieku ??mierci odkrytych skamienia??ych osobnik??w. Mimo, ??e tyranozaury sĂ? bli??ej spokrewnione z ptakami, ni?? z ssakami, najwyra??niej staro??Ă? osiĂ?ga??y w tym samym wieku, co ssaki o podobnych wielko??ciach. R??wnie?? stosunek mas cia??a tyranozaur??w jest podobny do du??ych ssak??w.
W 1955 roku rosyjski zesp???? paleontolog??w Evgeny Maleev nada?? nazwĂ? nowemu gatunkowi tyranozaura z Mongolii- Tyrannosaurus bataar. W 1965 uznano odkrytego tyranozaura za nowy rodzaj. NazwĂ? zmieniono wiĂ?c na Tarbosaurus bataar. Pomimo tego przemianowania, niekt??rzy filogenetycy po przeanalizowaniu materia??u Tarbosaurus bataar oraz Tyrannosaurus rex, stwierdzili, i?? oba te taksony sĂ? taksonami siostrzanymi oraz bardzo blisko spokrewnionymi. Uwa??ajĂ? r??wnie??, ??e tarbozaur mo??e byĂ? r??wnie?? gatunkiem rodzaju Tyrannosaurus, przez co sugerujĂ? wystĂ?powanie tego rodzaju tak??e w Azji. Jak dotĂ?d jedynym dowodem, i to z resztĂ? bardzo kontrowersyjnym, na istnienie tyranozaura na azjatyckim kontynencie, sĂ? zĂ?by domniemanego Tyrannosaurus zhuchangensis, kt??ry byĂ? mo??e tak??e jest tarbozaurem.
W??r??d paleontolog??w i dinozaurolog??w rozwa??a siĂ? tak??e teoriĂ? opierzonych tyranozaur??w. Na poczĂ?tku ewolucji wczesne tyranozauroidy wyglĂ?dem przypomina??y swoich przodk??w (Coeluridae). Przyk??adem opierzonych przedstawicieli tej grupy sĂ? Guanlong, Dilong, Eotyrannus . Ich cia??a pokrywa??a prawdopodobnie puchowa okrywa. Nie wiemy czy u zaawansowanych tyranozauroid??w, w tym tak??e Tyrannosaurus, wykszta??ci??o siĂ? podobne pokrycie cia??a. Wed??ug niekt??rych badaczy prapi??ra posiada??y jedynie pisklĂ?ta tyranozaur??w, a wraz z wiekiem cecha ta zanika??a u nich. Inni sĂ?dzĂ?, ??e pi??ra posiada??y i doros??e osobniki, a ich funkcja polega??a na zwabieniu partnera lub odstraszeniu rywala. Jakkolwiek by??o, tego do ko??ca nie wiadomo, gdy?? nie ma dowod??w na to, i?? pi??ra rzeczywi??cie u nich istnia??y. SĂ? one zbudowane z kreatyny, kt??ra nie jest materia??em zbyt trwa??ym. Jedynym dowodem mog??yby byĂ? ich odciski, lecz tych tak??e nie odkryto.
W minionym stuleciu wielu paleontolog??w zauwa??a??o powierzchnie starcia na bocznych zĂ?bach tyranozaur??w. Chocia?? niekt??rzy badacze zaproponowali wyja??nienia tych struktur, po dzi?? dzie?? nie osiĂ?gniĂ?to konsensu w sprawie ich pochodzenia. W niniejszej pracy opisano wyniki oglĂ?dzin powierzchni starcia na zĂ?bach z p????nokredowej (??rodkowy kampan) grupy Judith River z po??udniowej Alberty (Kanada). Stwierdzono wystĂ?powanie dw??ch odrĂ?bnych typ??w ??lad??w na wargowej i jĂ?zykowej stronie bocznych zĂ?b??w tyranozaur??w: nieregularne powierzchnie „odprysk??w” oraz fasetki powsta??e wskutek zu??ycia. Nieregularne powierzchnie „odprysk??w” rozciĂ?gajĂ? siĂ? zwykle do wierzcho??ka zĂ?ba, najwidoczniej powsta??y wskutek odpryskiwania szkliwa pod wp??ywem si?? dzia??ajĂ?cych podczas kontaktu zĂ?ba z twardym po??ywieniem. Powierzchnie te majĂ? czĂ?sto wyoblone krawĂ?dzie, prawdopodobnie wskutek starcia jeszcze za ??ycia po odpry??niĂ?ciu szkliwa. Na tych powierzchniach rysy wskutek zu??ycia zorientowane sĂ? w r????nych kierunkach. Tymczasem fasetki, zazwyczaj eliptycznego kszta??tu, wystĂ?pujĂ? tylko po jednej stronie zĂ?ba i wykazujĂ? r??wnoleg??e zarysowania. Podobny r??wnoleg??y uk??ad zarysowa?? u wsp????czesnych ssak??w odzwierciedla kontakt miĂ?dzy zĂ?bami. Proponujemy wiĂ?c, ??e fasetki zu??ycia u tyranozaur??w powstawa??y wskutek powtarzajĂ?cych siĂ? kontakt??w dojĂ?zykowej strony zĂ?b??w osadzonych w ko??ci szczĂ?kowej z dowargowĂ? stronĂ? zĂ?b??w tkwiĂ?cych w ko??ci zĂ?bowej ??uchwy. Pozostaje niejasne, czy ??w kontakt by?? przypadkowy, czy mia?? znaczenie przystosowawcze, wydaje siĂ? jednak nietypowy jak na gady, gdy?? nie uda??o nam siĂ? znale??Ă? ??wiadectw wystĂ?powania fasetek starcia na zĂ?bach dzisiejszych waran??w ani krokodyli.
CIEKAWOSTKI:
1) Russell uzna?? jednĂ? z samic rodzaju Tyrannosaurus za nowy gatunek, a nawet rodzaj o nazwie Dynamosaurus! To, ??e niekt??re tyranozaury sĂ? wiĂ?ksze i masywniejsze wynika zapewne z dymorfizmu p??ciowego (Dynamozaur to samica- masywniejsza od samca). Obecnie wiemy, ??e wiele cech nawet tak charakterystycznych, jak kszta??t oczodo??u, siĂ? zmienia??o w ciĂ?gu ??ycia tyranozaura i osobniki tego samego gatunku bywajĂ? do??Ă? zr????nicowane. Dlatego dzi?? ju?? z ca??Ă? pewno??ciĂ? mo??na stwierdziĂ?, ??e opisane przez Russell'a niekompletne skamienia??o??ci nale??a??y do Tyrannosaurus rex, a nie do nowego taksonu.
2) Naukowcy zbadali pojedynczĂ?, prawĂ? ko??Ă? ??zowĂ? tyranozaurydowego teropoda, pochodzĂ?cĂ? prawdopodobnie z g??rnego kampanu (g??rna kreda, oko??o 83-70 Ma). PoczĂ?tkowo ko??Ă? ??zowĂ? uznawano za nale??Ă?cĂ? do gigantycznego krokodyla, Deinosuchus rugosus, lecz p????niejsze badania zaklasyfikowa??y jĂ? jako ko??Ă? tyranozauryda. Ko??Ă? ta ma podobne wymiary, jak u wielkiego Tyrannosaurus z maastrychtu (70-65 Ma). Co wiĂ?cej, zestawienie tej??e ko??ci ??zowej z ko??Ă?mi innych tyranozauryd??w wskazuje na jej nale??enie do tej grupy. Zatem, o ile jest ta ko??Ă? nale??y do wcze??niej wspomnianej grupy tyranozauryd??w, ten okaz reprezentuje najstarszego znanego tyranozauryda o rozmiarach podobnych tyranozaurowi.
Porównanie naczyń krwionośnych tyranozaura (A) i strusia (B)
3) W maju 2005 roku czworo ameryka??skich badaczy donios??o o znalezieniu resztek naczy?? krwiono??nych w ko??ci udowej Tyrannosaurus rex. DziĂ?ki mikroskopom elektronowym badacze dojrzeli we wnĂ?trzu naczy?? krwiono??nych liczne kuliste struktury. Por??wnanie ze strusiem sugeruje, ??e sĂ? to kom??rki ??r??db??onka - delikatnej tkanki, kt??rĂ? od wewnĂ?trz wy??o??one sĂ? naczynia krwiono??ne. Pod silniejszym powiĂ?kszeniem uczeni dostrzegli we wnĂ?trzu kom??rek co??, co w artykule opisujĂ? jako "okrĂ?g??e lub owalne kropki". Ich zdaniem mogĂ? to byĂ? jĂ?dra kom??rkowe, identycznie bowiem wyglĂ?dajĂ? te same fragmenty tkanki u strusia. A w jĂ?drach - jak wiadomo - znajduje siĂ? DNA. Znaleziono tak??e pozosta??o??Ă? po chromosomach, a wiĂ?c czy mo??na bĂ?dzie sklonowaĂ? zwierzĂ?, kt??re wymar??o ponad 65 mln lat temu? WiĂ?kszo??Ă? paleontolog??w odnosi siĂ? do tej tezy sceptycznie, lecz niekt??rzy sĂ?dzĂ?, i?? uzupe??niajĂ?c brakujĂ?ce czĂ???ci struktury DNA, genami dzisiejszych gad??w i ptak??w, powstanie dinozaura sta??oby siĂ? kwestia czasu. Brzmi to jak scenariusz filmu ,,science-fiction'' lecz mo??e za kilka lat...
4) Naukowcom uda??o siĂ? wyizolowaĂ? skamienia??e bia??ko z ko??ci tyranozaura. Do tej pory uczeni uwa??ali, ??e nie da siĂ? wydobyĂ? bia??ek ze skamielin starszych ni?? milion lat. Odkrycie zespo??u naukowc??w pod kierownictwem dr Mary Highby Schweitzer przeczy jednak tej zasadzie. W????kna kolagenu (proteiny budujĂ?cej m.in. ko??ci) zosta??y wydobyte z tyranozaura, kt??ry ??y?? oko??o 68 mln lat temu. WyjĂ?tkowo dobrze zachowana czaszka, kilka krĂ?g??w, obydwie ko??ci udowe i piszczelowe, a tak??e drobne fragmenty innych ko??ci zosta??y znalezione w piaskowcach we wschodniej Montanie (USA). Dr Schweitzer pozbawi??a najpierw ko??ci zwiĂ?zk??w wapnia i fosforu. Po demineralizacji okaza??o siĂ?, ??e w ko??ciach zachowa??y siĂ? ??ladowe ilo??ci kolagenu. Uczeni rozbili go na mniejsze fragmenty - peptydy, kt??re przebadali za pomocĂ? spektrometru masowego. Uda??o im siĂ? ustaliĂ? nawet kolejno??Ă? aminokwas??w (cegie??ek bia??ka) w ka??dym fragmencie peptydu. NastĂ?pnie por??wnali je z bazĂ? danych, gdzie zawarte sĂ? informacje o budowie w????kien kolagenu wsp????cze??nie ??yjĂ?cych zwierzĂ?t. Okaza??o siĂ?, ??e odkryte bia??ko tyranozaura jest zgodne w ponad 50 % z budowĂ? kolagenu kurczak??w! W 51% jest te?? podobne do struktury kolagenu wystĂ?pujĂ?cego u ??ab i traszek. Uczonym nie uda??o siĂ? znale??Ă? podobie??stwa do bia??ka krokodyla czy aligatora. Wyniki bada?? wskazujĂ? jednoznacznie, ??e dinozaury sĂ? przodkami ptak??w. Sw??j udzia?? w zakonserwowaniu kolagenu mia??o zapewne otoczenie. Ko??ci zosta??y znalezione w ??rednio zwartych piaskowcach. Wcze??niejsze por??wnania skamienia??o??ci pochodzĂ?cych z r????nych ??rodowisk sugerujĂ?, ??e szczĂ?tki wydobyte ze ska?? piaskowych mogĂ? zawieraĂ? skamieliny miĂ?kkich tkanek. Porowato??Ă? tych materia????w u??atwia parowanie tak??e tych p??yn??w, kt??re powstajĂ? podczas rozk??adu cia??a, co daje szansĂ? na zachowanie miĂ?kkich tkanek. ZwierzĂ?ta, kt??re znajdowano w twardych ska??ach lub glinie, by??y d??u??ej wystawione na dzia??anie wilgoci, przez co tkanki rozk??ada??y siĂ? szybciej. W ko??ciach uczeni znale??li te?? struktury, kt??re mogĂ? byĂ? pozosta??o??ciami po kom??rkach krwi. Badania zosta??y wielokrotnie powt??rzone w co najmniej trzech niezale??nych od siebie laboratoriach. Naukowcy wykluczyli te?? zanieczyszczenie szczĂ?tk??w przez otaczajĂ?ce je osady.
5) Do wyliczenia, ile m??g?? wa??yĂ? typowy „kr??l dinozaur??w” – oraz do okre??lenia, jak biega?? i zawraca??, naukowcy ameryka??scy wykorzystali szczeg????owe modele komputerowe. W efekcie m??wiĂ? o oko??o 6-8 tonach wagi tyranozaura. Przy takiej wadze nie mia?? on szans pĂ?dziĂ? szybciej ni?? z prĂ?dko??ciĂ? 40 km/h, a skrĂ?cenie pod kĂ?tem 45 stopni zajmowa??o mu ??adnych parĂ? sekund. Naukowcy oparli siĂ? na wcze??niejszych pracach, precyzujĂ?cych biomechanikĂ? dinozaura, i wzbogacili je o kolejne szczeg????y. -Mamy teraz ca??kiem dobrĂ? ocenĂ? jego wagi. W tej kwestii pojawia??y siĂ? wcze??niej pewne kontrowersje – zwr??ci?? uwagĂ? kierownik bada??, dr John Hutchinson. Wykorzystanie komputera da??o naukowcom po raz pierwszy pojĂ?cie o zwrotno??ci tego dinozaura. – Wykazali??my, ??e nie ma takiej mo??liwo??ci, aby wa??y?? 3-4 tony – jak to niekt??rzy sugerowali. Musia?? mieĂ? od 6 do 8 ton – powiedzia?? badacz pracujĂ?cy na Uniwersytecie Stanforda w Kalifornii. System modelowania komputerowego, z jakiego skorzystali naukowcy, pozwoli?? ustaliĂ?, gdzie znajdowa?? siĂ? ??rodek ciĂ???ko??ci zwierzĂ?cia i jaka by??a jego bezw??adno??Ă? (kt??ra spowalnia zwrot cia??a). Informacje te majĂ? znaczenie dla ustalenia wyglĂ?du sylwetki T. rex– w ruchu i spoczynku. Gad ten z pewno??ciĂ? nie by?? w stanie zawracaĂ? szybko na jednej nodze – tak, jak czasem przedstawiajĂ? go ilustracje. Wydaje siĂ?, ??e co zwinniejsze zwierzĂ?ta bardzo ??atwo mog??y mu siĂ? wymykaĂ?. Naukowcy oceniajĂ?, ??e wyniki ich bada?? pomogĂ? paleontologom stworzyĂ? bardziej realistyczny obraz ??ycia wielkich dinozaur??w. Polowanie T. rex na inne zwierzĂ?ta nie przypomina??o na pewno osza??amiajĂ?cych pogoni, kt??re mo??na dzi?? obserwowaĂ? w afryka??skim parku narodowym Serengeti – oceni?? Hutchinson. –To kolejne odkrycie, kt??re podwa??a ideĂ? T. rex jako super-drapie??nika – skomentowa?? dr Paul Barrett z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie. Jak doda??, zwierzĂ? to okaza??o siĂ? znacznie wolniejsze ni?? sĂ?dzono. Grozy przydawa??a mu jednak paszcza pe??na olbrzymich, 30-centymetrowych zĂ?b??w.
Spis gatunk??w (obecnie jeden pewny gatunek z poni??ej wymienionych):
Manospondylus Cope 1892 nomen oblitum
Manospondylus gigas Cope 1892 nomen oblitum
Tyrannosaurus rex Osborn 1905
Tyrannosaurus imperator Melbourne 1998 nomen dubium
Tyrannosaurus imperiosus Osborn 1905
Tyrannosaurus rex Swinton 1970 (=Tyrannosaurus imperious Osborn 1905)
Tyrannosaurus gigantus Harlan 1990 nomen nudum (,,Sue'')*
Tyrannosaurus bataar Maleev 1955 (=Tarbosaurus bataar)
Tyrannosaurus luanchuanensis Dong 1979 nomen dubium
Tyrannosaurus amplus Marsh 1892 nomen dubium (=Stygivenator amplus?)
Tyrannosaurus amplus Hay 1930 nomen dubium (=Stygivenator amplus?)
Tyrannosaurus efremovi Maleev 1955 (=Tarbosaurus efremovi)*
Tyrannosaurus efremovi Rozhdestvensky 1977 (=Tarbosaurus efremovi)
Tyrannosaurus lanpingensis Yeh 1975 nomen dubium (=Tarbosaurus lanpingensis?)*
Tyrannosaurus lanpingi Zhao 1986 (=Tarbosaurus lanpingensis?)
Tyrannosaurus torosus Russell 1970 (=Daspletosaurus torosus Paul 1987)
Tyrannosaurus turpanensis Zhai, Zheng i Tong 1978 [/i](=Tarbosaurus turpanensis)
Tyrannosaurus stanwinstonorum Pickering 1995 nomen nudum
Tyrannosaurus zhuchengensis Hu, Cheng, Pang i Fang 2001 nomen dubium (=nieznany gatunek rodziny Tyrannosauridae, byĂ? mo??e Tarbosaurus?)
* Podobnie jak w przypadku Dynamosaurus ,,Sue'' jest najprawdopodobniej potĂ???nĂ? samicĂ? gatunku Tyrannosaurus rex
Upierzenie w prostym schemacie r????nych faz rozwoju Tyrannosaurus
PisklĂ? Tyrannosaurus- opierzenie ca??ego cia??a jako izolacja termoregulujĂ?ca i kamufla?? przed drapie??nikami
Tyrannosaurus w wieku ??rednim (oko??o 14 lat)- opierzenie pokrywajĂ?ce tylko cze??Ă? cia??a, o ma??oznaczĂ?cej funkcji
W pe??ni dojrza??y Tyrannosaurus- brak opierzenia
W stworzeniu opisu pos??u??y??em siĂ? stronami:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Tyranozaur
http://en.wikipedia.org/wiki/Tyrannosaurus
http://de.wikipedia.org/wiki/Tyrannosaurus
http://www.dinoruss.com/de_4/5a67187.htm
http://archeowiesci.blox.pl/2006/07/Cie ... zaura.html
http://www.dinosaur-world.com/
). Czy sa jeszcze jakie?? pytania, niejasnosci, ktos chce podzieliĂ? siĂ? wykryciem jakiego?? b??Ă?du lub odkopaniem w internecie jakiej?? informacji, to piszcie. B??agam o nowe informacje :D