Strona 1 z 2

[OPIS] Psittacosaurus (psittakozaur)

: 28 grudnia 2007, o 17:29
autor: Sebastian
Psittacosaurus (psittakozaur)

Długość: 0,8 – 2 m (zależne od gatunku)
Masa: 10 – 25 kg (zależne od gatunku)
Czas: walanżyn – alb; 136 – 100 Ma (zależne od gatunku)
Miejsce: Mongolia, Chiny, ?Rosja, ?Tajlandia (zależne od gatunku)
Klasyfikacja:
Dinosauria
Saurischia
Ornithischia
Genasauria
Cerapoda
Heterodontosauriformes
Marginocephalia
Ceratopsia
Psittacosauridae


Ogólny opis rodzaju:
Psittacosaurus to rodzaj ceratopsa z okresu wczesnokredowego, którego skamieniałości odkrywane były niemal w całej Azji. Szczą…tki te pochodzą… zazwyczaj z przedziału czasowego od 136 do 100 milionów lat temu (chociaż niektóre bywają… starsze). Nazwa rodzajowa pochodzi z języka greckiego od słów ψιττακος/psittakos (papuga) oraz σαυρος/sauros (jaszczur) i oznacza w dosłownym tłumaczeniu "papuzi jaszczur". Spośród osiemnastu znanych gatunków jedynie osiem jest ważnych. Pozostałe zsynonimizowano lub uznano za niepewne. Psittacosaurus należy wraz z nieco prymitywniejszym Hongshanosaurus oraz wą…tpliwymi "Psittacosaurus" sibiricus, "Psittacosaurus" sattayaraki i Luanpingosaurus do wczesnej rodziny ceratopsów Psittacosauridae. Psittakozaur pozostaje jak dotą…d jednym z najbardziej poznanych dinozaurów.


Formalnie opisane gatunki:

Obrazek
Psittacosaurus mongoliensis
Długość: do 2 m
Masa: do 25 kg
Miejsce: Pustynia Gobi (Mongolia), północne Chiny
Czas: apt - alb; 125 - 100 Ma

Psittacosaurus mongoliensis to gatunek typowy psittakozaura, opisany przez amerykańskiego paleontologa Henry'ego Fairfielda Osborna w 1923 roku. Szczą…tki tego dinozaura zostały po raz pierwszy odkryte podczas trzeciej ekspedycji Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej (American Museum of Natural History) na Pustynię Gobi w Mongolii. Odnaleziono wówczas holotyp Psittacosaurus mongoliensis (AMNH 6254) oraz skamieniałości innych, znanych współcześnie dinozaurów: Protoceratops, Oviraptor i Velociraptor. Późniejsze ekspedycje organizowane przez mongolskich, rosyjskich, chińskich, polskich, japońskich, amerykańskich oraz kanadyjskich paleontologów (do Chin oraz Mongolii), przyniosły wiele nowych odkryć, w których jednymi ze znalezisk były nowe okazy tego gatunku. Szczą…tki Psittacosaurus mongoliensis odnajdywane są… w skałach, które datuje się na okres czasowy między aptem, a albem (wczesna kreda), czyli od ok. 125 do 100 milionów lat temu. W zależności od wieku danego okazu, znamy obecnie skamieniałości osobników, których długość waha się od 13 cm do 2 m. Czaszka P. mongoliensis jest płaska na szczycie, posiada z tyłu trójką…tne wgłębienie. Zaczą…tki kryzy stanowi długa kostna krawędź kości zębowej, co nie jest zbyt widoczne u bardzo podobnych gatunków P. meileyingensis i P. major. P. mongoliensis jest najdłuższym gatunkiem z rodzaju Psittacosaurus.

Protiguanodon mongoliense & Psittacosaurus protiguanodonensis = Psittacosaurus mongoliensis
Kiedy pierwsze szczą…tki Psittacosaurus mongoliensis zostały w 1923 roku opisane przez Osborna jako Protiguanodon mongoliense (uznał bowiem, iż chodzi o przodka ornitopoda Iguanodon), inni paleontolodzy opisywali pod tą… nazwą… także fragmentaryczne szczą…tki właściwego iguanodona. Wśród skamieniałości objętych wspólna nazwą… Protiguanodon dokonano identyfikacji rodzaju Iguanodon, co stało się powodem unieważnienia protiguanodona. W 1958 roku chiński paleontolog Yang Zhongjian (później znany jako C.C. Young) opisał pozostałe szczą…tki jako Psittacosaurus protiguanodonensis. Obecnie gatunek ten jest uważany za Psittacosaurus mongoliensis, a Protiguanodon mongoliense i Psittacosaurus protiguanodonensis zostały do tej nazwy zsynonimizowane.

Psittacosaurus osborni = Psittacosaurus mongoliensis
W 1931 roku C.C. Young opisał nowy gatunek Psittacosaurus, na podstawie niekompletnej czaszki odkrytej w Mongolii Wewnętrznej (Chiny). Szczą…tki te zostały nazwane na cześć Henry’ego Fairfielde Osborna, który opisał Psittacosaurus (= Protiguanodon). Obecnie paleontolodzy są…dzą…, że jest to synonim P. mongoliensis. Psittacosaurus osborni pochodzi z tego samego okresu co on.

Psittacosaurus tingi = Psittacosaurus mongoliensis
C.C Young opisał nowy gatunek Psittacosaurus tingi w tym samym roku (1931) co P. osborni. Odkryte szczą…tki tego okazu składają… się na kilka fragmentów czaszki. Badacz zsynonimizował jednak ten gatunek do Psittacosaurus osborni. Obecnie jest to synonim P. mongoliensis.


Obrazek
Psittacosaurus sinensis
Długość: do 1,1 m
Masa: ok. 14 kg
Miejsce: formacja Qingshan, Chiny
Czas: apt - alb; 125 - 100 Ma

W roku 1950 nowy gatunek psittakozaura został odnaleziony w chińskiej formacji Qingshan w prowincji Shandong (w skałach alb - apt; 125 - 100 Ma). C.C. Young nazwał go Psittacosaurus sinensis. Psitakozaur ten, mimo iż pochodzi z tego samego przedziału czasowego co P. mongoliensis to wykazuje znaczne różnice. Skamieniałości tego gatunku wykazują… ponad dwadzieścia cech, które pozwalają… go zaliczyć do innego gatunku. Indywidualności te ujawniają… się w szczególności w budowie czaszki. Odkryte szczą…tki tego gada to kilka kompletnych czaszek i szkieletów (niektóre należą…ce do P. mongoliensis). Podstawowe różnice między Psittacosaurus sinensis, a Psittacosaurus mongoliensis to rozmiar czaszki. U pierwszego z nich jest ona mniejsza (podobnie jak zęby). Ponadto kości jugale posiadają… poprzeczne wyrostki tworzą…ce tzw. "róg", który występuję także u gatunków P. sibiricus i P. lujiatunensis. Znajdują… się one tuż za oczami po bocznej stronie głowy. Najdłuższa znana czaszka P. sinensis ma 11,5 cm długości.

Psittacosaurus youngi = Psittacosaurus sinensis
Gatunek ten został opisany przez chińskiego paleontologa Zhao Xijina w roku 1962. Badacz uznał, iż jeden z okazów odkrytych przez C.C Young to nowy takson. Ponieważ jednak materiał Psittacosaurus youngi (fragmentaryczne szkielet i czaszka) zostały odkryte w skałach z tego samego okresu P. sinensis (a różnice nie są… znaczą…ce), obecnie jest on uważany za jego młodszy synonim.


Psittacosaurus xinjiangensis
Długość: ??? m
Masa: ??? kg
Miejsce: region Xinjiang, Chiny
Czas: ?walanżyn - alb; ?136 - 112 Ma

W roku 1988 Zhao i Paul Sereno opisali nowy gatunek Psittacosaurus xinjiangensis. Nazwa gatunkowa pochodzi od autonomicznego regionu Xinjiang w Chinach. Jego szczą…tki pochodzą… sprzed ?136 – 112 milionów lat. Gatunek ten odróżnia się kością… jugale z frontalnie zakończonym wyrostkiem. Kości biodrowe ulegają… u dinozaura tego pewnemu, charakterystycznemu tylko dla k. długich procesowi panewki stawu biodrowego (acetabulum).


Obrazek
Psittacosaurus meileyingensis
Długość: ok. 1 m
Masa: ok. 15 kg
Miejsce: formacja Jiufotang, Chiny
Czas: późny barrem - ?alb; 125 - ?110 Ma

Drugim gatunkiem opisanym w roku 1988 przez Sereno i Zhao (oraz dwoma chińskimi studentami) jest Psittacosaurus meileyingensis z formacji Jiufotang, niedaleko miasta Meileyingzi (północne Chiny). Psitakozaur ten znany jest z czterech kompletnych czaszek i jednego (powią…zanego z nimi) szkieletu, które odnaleźli w 1973 roku chińscy paleontolodzy. P. meileyingensis jest wraz z P. major psittakozaurem o najkrótszym pysku. Mimo jednak, że te dwa gatunki są… w pewnym stopniu podobne, ten drugi wykazuje bliższe pokrewieństwo filogenetyczne z P. lujiatunensis. Czaszka Psittacosaurus meileyingensis mierzy 13,7 cm długości.


Obrazek
Psittacosaurus neimongoliensis
Długość: 1,3 - ?1,5 m
Masa: ok. 14 kg
Miejsce: formacja Eijnhoro, Chiny
Czas: ?barrem - alb, ok. 125 Ma

Ten gatunek psittakozaura został opisany przez kanadyjskiego paleontologa Dale Russella i chińskiego Zhao w roku 1996. Nazwa Psittacosaurus neimongoliensis pochodzi od Mongolii Wewnętrznej w Chinach (nie będą…ca właściwą… Mongolią…), gdzie go odnaleziono. Oznacza ona w dosłownym tłumaczeniu "niemongolski papuzi jaszczur". Odkryte skamieniałości to prawie kompletny szkielet z czaszką…, kości biodrowymi, k. kończyn oraz kręgami (odkryte w formacji Eijnhoro). Długość typowej czaszki tego gatunku wynosi 13 cm. P. neimongoliensis jest w pewnym stopniu problematyczny ze względu na swoje rozmiary. Z pewnością… był mniejszy od swojego bliskiego krewnego P. mongoliensis, ale mimo to dokładne szacunki na temat jego długości i masy nie istnieją….


Obrazek
Psittacosaurus ordosensis
Długość: 0,8 – 0,9 m
Masa: ok. 12 kg
Miejsce: Mongolia Wewnętrzna, Chiny
Czas: ?barrem; 130 - 125 Ma

Russell i Zhao opisali nowy gatunek Psittacosaurus ordosensis w roku 1996, który odkryto w prefekturze Ordos w Mongolii Wewnętrznej (Chiny). Dinozaur ten jest znany z kompletnego szkieletu i fragmentów czaszki. Jako Psittacosaurus ordosensis referowane są… jednak tylko kości czaszkowe (w tym żuchwa) oraz k. śródstopi. Pozostałe szczą…tki należą… prawdopodobnie do trzech innych gatunków. Niekiedy jednak zaliczane są… one do omawianego psittakozaura lub odkrytego w formacji Eijnhoro P. neimongoliensis. Psittacosaurus ordosensis to najmniejszy znany gatunek Psittacosaurus. Jego czaszka mierzy zaledwie 9,5 cm długości


Obrazek
Psittacosaurus lujiatunensis
Długość: do 1,8 m
Masa: ok. 20 kg
Miejsce: formacja Yixian, Chiny
Czas: barrem - wczesny apt, 128 - 125 Ma

Psittacosaurus lujiatunensis został opisany w roku 2006 przez chińskiego paleontologa Zhou Chang-Fu oraz trzech chińskich studentów paleontologii, jako jeden z najstarszych gatunków Psittacosaurus. Cztery czaszki tego dinozaura odkryto w formacji Yixian w prowincji Liaoning (Chiny). Według autorów opisu zwierzę to żyło w okresie między 128, a 125 milionów lat temu (barrem - wczesny apt). P. lujiatunensis żył jednocześnie z innym psittakozaurydem Hongshanosaurus, którego odnaleziono w tych samych skałach. Typowa czaszka tego gatunku mierzy 19 cm, a najdłuższa ma 20,5 cm, co czyni dinozaura tego mniejszym niż P. mongoliensis i P. sibiricus. Cechami najbardziej odróżniają…cymi go od innych psittakozaurów jest w szczególności występowanie kilku prymitywnych cech, które u późniejszych gatunków zanikły. Holotyp (ZMNH M8137) składa się na prawie kompletną… czaszkę z dolną… szczęką…. Paratypy to: ZMNH M8138 (prawie kompletna czaszka i trzy kręgi szyjne), PKUP V1053 (kompletna czaszka i fragmenty szczęki dolnej osobnika młodocianego) oraz PKUP V1054 (prawie kompletna czaszka z dolną… szczęką… oraz pierwszy kręg szyjny- atlas).


Obrazek
Psittacosaurus major
Długość: 1-1,5 m
Masa: do 15 kg
Miejsce: formacja Yixian, Chiny
Czas: wczesny barrem; ok. 130 Ma

Psittacosaurus major z wczesnokredowych skał formacji Yixian niedaleko miasta Beipiao (Chiny). P. major (nazwa pochodzi od długiej, nietypowej czaszki) został opisany przez Sereno, Zhao i dwóch studentów w roku 2007. Znany jest prawie kompletny szkielet z czaszką…, które przypominają… pod pewnym względem P. lujiatunensis, opisanego przez badaczy rok wcześniej. Czaszka mierzy 20,3 cm i jest dłuższa od kości udowej, której dł. To 19,7 cm. Typowe kości długie są… mniej więcej tej samej długości co u P. mongoliensis, ale niektóre mają… większe rozmiary. Kostne wyrostki kości jugale są… natomiast dłuższe niż u P. sinensis, P. lujiatunensis i P. xinjiangensis. Podstawą… do uznania go za nowy gatunek były niektóre odmienne cechy odkrytej czaszki, która wyraźnie różni się od tej jaką… znamy u Psittacosaurus mongolensis. "Postkrania" (szkielet pozaczaszkowy) jest u niego prawie cztery razy mniejsza, a widoczne już u psitakozaurydów tworzą…ce się kości napotyliczne są… wyją…tkowo duże. Sama czaszka w porównaniu z resztą… ciała jest nieproporcjonalna. Autorzy opisu są…dzą…, iż z pewnością… nie mamy do czynienia ze zjawiskiem dymorfizmu płciowego, gdyż ten u rodzaju Psittacosaurus nie jest aż nadto widoczny, a odmienne cechy występują…ce u Psittacosaurus major nie zostały jak dotą…d zauważone i zdefiniowane u innych gatunków psittakozaura. Nie wykluczają… jednak, że wiele nieformalnych gatunków może być jego synonimem.


Gatunki niepewne:

?Luanpingosaurus (nomen nudum/? = Psittacosaurus)
Miejsce: formacja Huajiying (Chiny)
Czas: ?berrias - walanżyn; ?145 – 136 Ma

Rodzaj Luanpingosaurus został opisany przez Chenga (vide Chen) w roku 1996, jako niezaklasyfikowany dinozaur. Badacz wskazywał na przynależność do trzech różnych grup- zauropodomorfów, teropodów lub cerapodów (ornitopody + marginocefale). W roku 2000 Wang i in. zaklasyfikowali Luanpingosaurus jako synonim Psittacosaurus. Nie jest to pewne ponieważ szczą…tki tego niepewnego dinozaura są… jak dotą…d najstarszymi w obrębie rodziny Psittacosauridae. Jeśli byłby to psittakozaur, jednocześnie zyskałby miano najstarszego gatunku. Jak dotą…d luanpingozaur uważany jest za rodzaj wymagają…cy weryfikacji i ponownego opisania (nomen nudum). Gatunek typowy to Luanpingosaurus jingshanensis.


Psittacosaurus chaoyoungi (nomen dubium)
Długość: ??? m
Masa: ??? kg
Miejsce: prowincja Liaoning, Chiny
Czas: późna jura - wczesna kreda, ok. 150 Ma

Psittacosaurus chaoyoungi został opisany w roku 1983 roku przez Wanga, na podstawie fragmentarycznych szczą…tków czaszki odkrytych w Chinach. Obecnie jest to gatunek wadliwy (nomen dubium), prawdopodobnie wymagają…cy ponownej weryfikacji. Być może synonim Chaoyangsaurus (osobiste spostrzeżenia D.A. Russela).


Psittacosaurus guyangensis (?nomen dubium)
Długość: ??? m
Masa: ??? kg
Miejsce: Guyang, Chiny
Czas: apt – alb; 125 – 100 Ma

Czaszka tego gatunku została odnaleziona w Guyang w Mongolii Wewnętrznej (Chiny). Opisał ją… Cheng w roku 1983. Pomimo, iż gatunek jest w pewnym stopniu podobny do P. mongoliensis, przez większość badaczy uważany jest za takson ważny. Według niektórych może on być jego synonimem. Jak dotą…d ma on pozycje niepewną…, aczkolwiek nadal jego nazwa gatunkowa obowią…zuje. Prawdopodobnie nomen dubium.


Psittacosaurus mazongshanensis (nomen dubium)
Długość: ??? m
Masa: ??? kg
Miejsce: prowincja Gansu, Chiny
Czas: barrem; 130 – 125 Ma

Psittacosaurus mazongshanensis to opisany w roku 1997 przez chińskiego paleontologa Xu Xinga gatunek psittakozaura. Znane szczą…tki tego zwierzęcia (IVPP V12165) to kompletna czaszka oraz powią…zane z nią… kręgi i kości przednich kończyn. Materiał ten odnaleziony został w prowincji Gansu w Mongolii Wewnętrznej (Chiny). Nazwa gatunkowa Psittacosaurus mazongshanensis pochodzi od Gór Mazongshan, ską…d pochodzą… skamieniałości gada. W 2000 roku Sereno zasugerował, że gatunek ten to nomen dubium, gdyż jego cechy typowe występują… u innych znanych psittakozaurów, a powią…zane ze sobą… szczą…tki mogą… należeć do zupełnie innych znanych gatunków. Inni paleontolodzy są… skłonni jednak zaklasyfikować Psittacosaurus mazongshanensis jako niezaklasyfikowanego psittakozauryda (Psittacosauridae incertae sedis), pomimo że jego pozycja w rodzaju Psittacosaurus jest pewna.


"Psittacosaurus" sattayaraki (Ceratopsia/?Psittacosauridae icertae sedis)
Długość: do 1 m
Masa: ok. 12 kg
Miejsce: formacja Khok Kruat, Tajlandia
Czas: alb - apt; 125 - 100 Ma

Gatunek ten został opisany przez francuskiego paleontologa Erica Buffetauta oraz tajskiego studenta Varavudha Suteethorna, na podstawie szczą…tków odkrytych w formacji Khok Kruat (Tajlandia) w roku 1992, jako Psittacosaurus sattayaraki. Jego holotyp (TF 2449) składa się z kości zębowej, zębów i (prawdopodobnie) fragmentu szczęki. Psittacosaurus sattayaraki różni się od innych opisanych form Psittacosaurus morfologią… zębów oraz mniejszym niż u Psittacosaurus mongolensis wybrzuszeniem bocznym żuchwy. Zęby tajlandzkiego psitatkozaura są… mniejsze niż u Psittacosaurus mongoliensis, ale mogły one należeć do młodocianego osobnika o dojrzałym przyroście. Wszystko wskazuje więc na to, iż mamy do czynienia z nowym gatunkiem o nieokreślonej filogenezie. Według Sereno (2000) dinozaur ten to nowy, niezaklasyfikowany rodzaj ceratopsa (Ceratopsia incertae sedis), który nieformalnie powinien nosić nazwę "Psittacosaurus" sattayaraki (nomen nudum). Według najbardziej prawdopodobnej wersji jest to być może nowy takson w obrębie rodziny Psittacosauridae, ale równie dobrze może on być przedstawicielem innej prymitywnej rodziny ceratopsów lub bazalnym członkiem tej grupy. Mimo tej ogólnie dobrze przyjętej tezy w roku 2002 autorzy oryginalnego opisu opublikowali nowy obraz swojego dinozaura, w którym przedstawiają… nowe cechy "P". sattayaraki charakterystyczne właśnie dla rodzaju Psittacosaurus. Gatunek ten osią…gał prawdopodobnie takie same rozmiary co P. sinensis.


Obrazek
"Psittacosaurus" sibiricus (Psittacosauridae increate sedis)
Długość: ok. 2 m
Masa: 20-25 kg
Miejsce: obwód Kemerowski, Syberia, Rosja
Czas: alb - apt; 125 - 100 Ma

W roku 1950 rosyjscy paleontolodzy odnaleźli na Syberii w obwodzie Kemerowskim nowy gatunek Psittacosaurus sibiricus. Dwa bardziej kompletne szkielety z Syberii zostały odkryte podczas ekspedycji w roku 1990 co pozwoliło na bardziej dokładne poznanie tego psittakozaura. Nazwę rodzajową… w 2000 roku nadali Voronkevich i Averianov, ale autorami oficjalnego opisu są… również dwaj inni rosyjscy paleontolodzy- Leschinskiy i Maschenko. Do niedawna P. sibiricus uważany był za największy gatunek Psittacosaurus. Jego czaszka ma 20,7 cm długości, a kość udowa 22,3 cm. Szyja jest dłuższa niż u innych gatunków, a jej długość 15 – 18% długości czaszki. Kości napotyliczne są… już silnie uwydatnione. Kostne wyrostki znajdują… się tuż za oczami i lekko wystają… ponad płaski szczyt czaszki. Morfologia czaszki przypomina w pewnym stopniu późniejsze ceratopsy. Szczególnie odmienna jest struktura "prakryzy" oraz minimalnej kostnej narośli na pysku, które zbliżają… Psittacosaurus sibiricus do bazalnych neoceratopsów. Z powodu tych właśnie różnic gatunek ten wyłą…czany jest z rodzaju Psittacosaurus i określany nieformalną… nazwą… "Psittacosaurus" sibiricus. Dinozaur jest aktualnie uważany za psitakozauryda trudnego do zaklasyfikowania (Psittacosauridae incertae sedis). Nie jest to jednak do końca oczywiste, ponieważ w swojej pracy z roku 2006 Averianov i in. potwierdzają… monofiletyczność rodzaju Psittacosaurus, a tym samym również przynależność syberyjskiego psittakozauryda do owego taksonu.


Gatunki nieopisane:

Obrazek

Psittacosaurus sp. (SMF R 4970) zaliczony do rodzaju Psittacosaurus jest prawdopodobnie nowym gatunkiem, który jeszcze nie otrzymał formalnej nazwy. Spośród wielu okazów oznaczanych jako Psittacosaurus sp. szczą…tki tego okazu są… wyją…tkowe. Jego szkielet wykazuje pewne rodzaju mozaikę cech znanych gatunków psittakozaura, aczkolwiek najwięcej podobieństw istnieje w wypadku Psittacosaurus mongoliensis. Gatunek ten charakteryzuje się o wiele dłuższa szyją… niż u znanych nam formalnie opisanych. Budowa wyrostków kręgowych także jest specyficzna- są… coraz dłuższe i lekko zwężają… się w kierunku miednicy. Najbardziej jednak w oczy rzucają… się skamieniałe odciski rzekomych piór na ogonie. Ich obecność u Psittacosaurus jest spekulowana, gdyż wśród tylu odkrytych skamieniałości nie natrafiono na coś podobnego. Część badaczy sugeruje, iż posiadały je jedynie młode psittakozaury- pióra pomagały im zapewne w kamuflażu i lepszym komunikowaniu się między sobą…. Inna teoria zakłada, że także dorosłe osobniki posiadały ową… ozdobę, mają…cą… zastosowanie podczas godów. Nie wykluczone jednak, że pióra te występowały tylko u jednego gatunku lub są… jedynie wynikiem jakiegoś przypadkowego procesu.

Inne ciekawe znalezisko pochodzi z formacji Yixian w prowincji Liaoning (Chiny). Odkryte w tamtym rejonie skamieniałości pochodzą… od ok. 200 osobników, które reprezentują… w części nowe gatunki Psittacosaurus. Aktualnie część z nich jest nieformalnie opisana, aczkolwiek na kompletną… publikację z wszystkimi opisami nowych gatunków, przyjdzie nam zapewne jeszcze poczekać. W Cretaceous Research opublikowano streszczenie pracy Mayr, Gerald, Peters, D. Stephan, Plodowski, Gerhard & Vogel, Olaf. (2002). Bristle-like integumentary structures at the tail of the horned dinosaur Psittacosaurus. Naturwissenschaften 89: 361–365, w którym mowa jest m.in. o nowym gatunku z charakterystyczną… szczecino-podobną… pokrywą… ciała. Znalezisko to może ponadto potwierdzić obecność u psittakozaurów piór lub (o czym mowa w pracy) szczeciny.

W latach 2005-2006 w Mongolii Bolortsetseg Minjin i Jack Horner odkryli ponad 100 szkieletów Psittacosaurus. Większość należała do P. mongoliensis, ale niektóre reprezentują… nowy gatunek oznaczony nieformalnie nazwą… Psittacosaurus sp. Szczą…tki tego nowego gatunku należą… do 34 młodocianych osobników o długości nieprzekraczają…cej 50 cm.

Spis gatunków:
Psittacosaurus Osborn, 1923
= Protiguanodon Osborn, 1923
= ?Luanpingosaurus Cheng, 1996/ Chen, 1996 (nomen nudum)
Psittacosaurus mongoliensis Osborn, 1923
= Protiguanodon mongoliense Osborn, 1923
= Psittacosaurus osborni C.C Young, 1931
= Psittacosaurus tingi C.C Young, 1931
= Psittacosaurus protiguanodonensis C.C Young, 1958
Psittacosaurus sinensis Yang, 1958
= Psittacosaurus youngi Zhao Xijin, 1962
Psittacosaurus xinjiangensis Sereno i Zhao, 1988
Psittacosaurus neimongoliensis Russell i Zhao, 1996
Psittacosaurus ordosensis Russell i Zhao, 1996
Psittacosaurus mazongshanensis Xu, 1997
Psittacosaurus lujiatunensis Zhou, C.-F., Gao, K.-Q., Fox, R., i Chen, S.-H., 2006
Psittacosaurus major Sereno, Zhao, X.-J, Brown i Tan, L., 2007
?Psittacosaurus guyangensis Cheng, 1986 (?nomen dubium)
?Psittacosaurus meileyingensis Sereno, Chao, Cheng i Rao, 1988 (nomen dubium)
?Psittacosaurus chaoyoungi Wang, 1983 (nomen dubium/? = Chaoyangsaurus)
"Psittacosaurus" sattayaraki Buffetaut i Suteethorn, 1992 (Ceratopsia/ Psittacosauridae incertae sedis)
"Psittacosaurus" sibiricus Voronkevich i Averianov/ Leschinskiy, Voronkevich, Maschenko i Averianov, 2000 (Psittacosauridae incertae sedis)

Obrazek

: 28 grudnia 2007, o 19:30
autor: Tomasz
Wielkie brawa dla Sebastiana za ten niesamowicie długi i ciekawy opis. Musiałeś się niźle napracować ;)

Znalazłem jedynie dwie literówki:
Większość należała do P. mongoliensis, ale niektóre reprezentuja nowy gatunek oznaczony nieformalnie nazwą Psittacosaurus sp. Szczątki tego nowego gatunku należą do 34 młodocianych osobników o długości nieprzekraczającej 50 cm.
Gratuluje i pozdrawiam :D

Re: [Poprawa opisu] Psittacosaurus (psitakozaur)

: 28 grudnia 2007, o 20:09
autor: Dino
Sebastian pisze: (...)Ponieważ jednak materiał Psittacosaurus youngi (fragmentaryczne szkielet i czaszka) zostały odkryte w skałach z tego samego okresu P. sinensis (a różnice nie są znaczące), obecnie P. youngi jest uważany za jego młodszy synonim.


Psittacosaurus xinjiangensis
Długość: ??? m
Masa: ??? kg
Miejsce: region Xinjiang, Chiny
Czas: ?walanĹźyn - alb; ?136 - 112 Ma
(...) Jego szczątki pochodzą sprzed ?136 – 112 milionĂłw lat. Gatunek ten odróşnia się kością jugale z frontalnie zakończonym wyrostkiem. Kości biodrowe ulegają u dinozaura tego charakterystycznemu procesowi zwanemu [<- moĹźe lepiej nie skracać?] acetabulum (tzw. biodrowe oczodoły).

(...)
Obrazek
Psittacosaurus neimongoliensis
Długość: 1,3 - ?1,5 m
Masa: ok. 14 kg
Miejsce: formacja Eijnhoro, Chiny
Czas: ?barrem - alb, ok. 125 Ma

Ten gatunek psitakozaura został opisany przez kanadyjskiego paleontologa Dale Russella i chińskiego Zhao w roku 1996. Nazwa Psittacosaurus neimongoliensis pochodzi od Mongolii Wewnętrznej w Chinach (nie będąca właściwą Mongolią), gdzie go odnaleziono. (...)

(...)
Gatunki niepewne:

?Luanpingosaurus (nomen nudum/? = Psittacosaurus)
Miejsce: formacja Huajiying (Chiny)
Czas: ?berrias - walanĹźyn; ?145 – 136 Ma

Rodzaj Luanpingosaurus został opisany przez Chenga (vide Chen) w roku 1996, jako niezaklasyfikowany dinozaur. Badacz wskazywał na przynależność do trzech różnych grup- zauropodomorfów, teropodów lub cerapodów (ornitopody + marginocefale). W roku 2000 Wang i in. zaklasyfikowali Luanpingosaurus jako synonim Psittacosaurus. Nie jest to pewne ponieważ szczątki tego niepewnego dinozaura są jak dotąd najstarszymi w obrębie rodziny Psittacosauridae. Jeśli byłby to psitakozaur, jednocześnie zyskałby miano najstarszego gatunku. Jak dotąd luanpingozaur <- nie zgodziłbym się z tłumaczoną nazwą - "g" rzadko realizowane jest jako "dż"; częściej dotyczy to "j" uważany jest za rodzaj wymagający weryfikacji i ponownego opisania (nomen nudum). Gatunek typowy to Luanpingosaurus jingshanensis.


(...)
"Psittacosaurus" sattayaraki (Ceratopsia/?Psittacosauridae icertae sedis)
Długość: do 1 m
Masa: ok. 12 kg
Miejsce: formacja Khok Kruat, Tajlandia
Czas: alb - apt; 125 - 100 Ma

Gatunek ten został opisany przez francuskiego paleontologa Erica Buffetauta oraz tajskiego studenta Varavudha Suteethorna, na podstawie szczątków odkrytych w formacji Khok Kruat (Tajlandia) w roku 1992, jako Psittacosaurus sattayaraki. Jego holotyp (TF 2449) składa się z kości zębowej, zębów i (prawdopodobnie) fragmentu szczęki. Psittacosaurus sattayaraki różni się od innych opisanych form Psittacosaurus morfologią zębów oraz mniejszym niż u Psittacosaurus mongolensis wybrzuszeniem bocznym żuchwy. Zęby tajlandzkiego psitakozaura są mniejsze niż u Psittacosaurus mongoliensis, ale mogły one należeć do młodocianego osobnika o dojrzałym przyroście. Wszystko wskazuje więc na to, iż mamy do czynienia z nowym gatunkiem o nieokreślonej filogenezie. Według Sereno (2000) dinozaur ten to nowy, niezaklasyfikowany rodzaj ceratopsa (Ceratopsia incertae sedis), który nieformalnie powinien nosić nazwę "Psittacosaurus" sattayaraki (nomen nudum). Według najbardziej prawdopodobnej wersji jest to być może nowy takson w obrębie rodziny Psittacosauridae, ale równie dobrze może on być przedstawicielem innej prymitywnej rodziny ceratopsów lub bazalnym członkiem tej grupy. Mimo tej ogólnie dobrze przyjętej tezy w roku 2002 autorzy oryginalnego opisu opublikowali nowy obraz swojego dinozaura, w którym przedstawiają nowe cechy charakterystyczne właśnie dla rodzaju Psittacosaurus. Gatunek ten osiągał prawdopodobnie takie same rozmiary co P. sinensis.

(...)


Gatunki nieopisane:

Obrazek

Psittacosaurus sp. (SMF R 4970) zaliczony do rodzaju Psittacosaurus jest prawdopodobnie nowym gatunkiem, który jeszcze nie otrzymał formalnej nazwy. Spośród wielu okazów oznaczanych jako Psittacosaurus sp. szczątki tego okazu są wyjątkowe. Jego szkielet wykazuje pewne rodzaju mozaikę cech znanych gatunków psitakozaura, aczkolwiek najwięcej podobieństw istnieją w wypadku z Psittacosaurus mongoliensis. Gatunek ten charakteryzuje się o wiele dłuższa szyją niż u znanych nam formalnie opisanych. (...)

W latach 2005-2006 w Mongolii Bolortsetseg Minjin i Jack Horner odkryli ponad 100 szkieletów Psittacosaurus. Większość należała do P. mongoliensis, ale niektóre reprezentują nowy gatunek oznaczony nieformalnie nazwą Psittacosaurus sp. [skrótu "sp." nie kursywujemy]Szczątki tego nowego gatunku należą do 34 młodocianych osobników o długości nieprzekraczającej 50 cm.
Gratuluję - to chyba najobszerniejszy tekst w historii naszego serwisu! Dziękuję za zaangażowanie w rozbudowę D.com!

Nie jestem jednak do końca przekonany o poprawności proponowanego przez Ciebie tłumaczenia nazwy. Uważam, że powinna ona brzmieć "psittakozaur", czyli przez dwa "t".

: 28 grudnia 2007, o 20:11
autor: Sebastian
Charakteryzuję jest tylko w pierwszej osobie liczby pojedynczej, a powinno być charakteryzuje (trzecia osoba) :wink:

Rzeczywiście, masz rację :)
Dino

: 28 grudnia 2007, o 20:21
autor: Daniel Madzia
Podziwiam Twoje zasoby energii. ;)

Czy moge poprosic o linki do zrodel, z ktorych korzystales? Interesuje mnie to z tego powodu, bo sam jakis czas temu sprawdzalem ilosc waznych gatunkow tego rodzaju. Zgory dzieki. ;)

: 29 grudnia 2007, o 10:38
autor: Sebastian

: 29 grudnia 2007, o 10:44
autor: Dino
Czy psitakozaur z jednym "t" jest poprawny, czy może lepiej psittakozaur z "tt"? Podobnie jak w przypadku Sellosaurus -> sellozaur, myślę, że nie powinniśmy opuszczać w polonizowaniu drugiego "t". W Google góruje pierwsza wersja (501/209) A jak wy myślicie - która wersja jest bardziej poprawna?

: 29 grudnia 2007, o 10:57
autor: Tomasz
Dino pisze:Czy psitakozaur z jednym "t" jest poprawny, czy może lepiej psittakozaur z "tt"? Podobnie jak w przypadku Sellosaurus -> sellozaur, myślę, że nie powinniśmy opuszczać w polonizowaniu drugiego "t". W Google góruje pierwsza wersja (501/209) A jak wy myślicie - która wersja jest bardziej poprawna?
Ogólnie przyjęta w polsce jest jak widać forma psitakozaur.. lecz wydaje mi się że powinno zostać dwa "t". Podobna sytułacja jest z :
- Tyrannosaurus (tyranozaur) [podobnie jest z Bagaraatan (bagaratan), Aviatyrannis (awiatyran)]
- Nanningosaurus (nanningozaur) [podobnie jest z Callovosaurus (kallowozaur), Sellosaurus (sellozaur) i Chassternbergia (czassternbergia) oraz Dubreuillosaurus (dubreuillozaur)]

W obu przypadkach są podwójne litery, jednak tylko, nazwe Nanningosaurus spolszcza się z dwoma "n". ;)

Powinno się przyjąć jakomś zasade co to podwójnych literek - spolszczać je na jedną czy pozostawiać ;)

: 29 grudnia 2007, o 11:10
autor: Sebastian
Prawidłowa polska forma to jednak psittakozaur- mam tak napisane we wszystkich książkach, a w internecie taka forma także dominuje. Jeden z moich pierwszych atlasów, gdzie jest wzmianka o Psittacosaurus był korektowany przez Karola Sabatha, dlatego jeśli psittakozaur byłoby niepoprawnie na pewno pan Karol zwróciłby na to uwagę, a błąd zostałby poprawiony. Dlatego przez dwa "tt" jest jak najbardziej poprawnie.

P.S. Dzięki za zainteresowanie tematem i poprawki. Wprowadzam je. Pozdro :wink:

: 29 grudnia 2007, o 13:58
autor: Daniel Madzia
Korzystales tylko ze stron internetowych? Pytam z powodu P. sibiricus, ktory w Twoim opisie figuruje raczej jako nie-psittakozaurowy psittakozauryd niz gatunek z rodzaju Psittacosaurus.

Chcialbym w skrocie zareagowac na ponizsze zdanie:
Sebastian pisze:Gatunek ten posiada aż trzydzieści dwie cechy charakterystyczne dla psittakozaurydów, z których co najmniej sześć pozwala uznać go inny takson, być może nawet rodzaj.
Sami sobie definiujemy czy chodzi o nowy gatunek czy tez nowy rodzaj (a czasami nowo opisany rodzaj to tylko odrebna plec wczesniej znanego gatunku :)), wiec uwazam, ze przynaleznosc tego gatunku do rodzaju Psittacosaurus to nic innego niz kwestia splitterstwa/lumperstwa. Jesli wg analiz kladystycznych jest Psittacosaurus monofiletyczny, to nie ma sensu opisywac nowy rodzaj. ;)

: 29 grudnia 2007, o 14:06
autor: Sebastian
Daniel Madzia pisze:
Korzystales tylko ze stron internetowych? Pytam z powodu P. sibiricus, ktory w Twoim opisie figuruje raczej jako nie-psittakozaurowy psittakozauryd niz gatunek z rodzaju Psittacosaurus.

Chcialbym w skrocie zareagowac na ponizsze zdanie:
Sebastian pisze:Gatunek ten posiada aż trzydzieści dwie cechy charakterystyczne dla psittakozaurydów, z których co najmniej sześć pozwala uznać go inny takson, być może nawet rodzaj.
Sami sobie definiujemy czy chodzi o nowy gatunek czy tez nowy rodzaj (a czasami nowo opisany rodzaj to tylko odrebna plec wczesniej znanego gatunku :)), wiec uwazam, ze przynaleznosc tego gatunku do rodzaju Psittacosaurus to nic innego niz kwestia splitterstwa/lumperstwa. Jesli wg analiz kladystycznych jest Psittacosaurus monofiletyczny, to nie ma sensu opisywac nowy rodzaj. ;)
Jeśli chodzi o strony to tak, a nie-psitakozaurowy psitakozauryd, czyli "P." sibiricus to informacja ze strony (według mnie zaufanej) http://www.users.qwest.net/~jstweet1/ .

Jeśli chodzi o drugie zdanie to szczerze przyznam, że chyba niekoniecznie ono w opisie jest potrzebne :wink: Nie wiem co ty o Tym sądzisz.

: 29 grudnia 2007, o 14:16
autor: Daniel Madzia
Sebastian pisze:Jeśli chodzi o drugie zdanie to szczerze przyznam, że chyba niekoniecznie ono w opisie jest potrzebne :wink: Nie wiem co ty o Tym sądzisz.
Oczywiscie. Jesli chodzi o kwestie splitterstwa/lumperstwa to nie dotyczy ona wylacznie psittakozaura, wiec moja wprawdzie nie-offtopikowa dygresja nie jest niezbedna. ;) Chcialem tylko podkreslic, ze wliczanie tego gatunku do rodzaju Psittacosaurus, w wypadku, ze analiza kladystyczna potwierdza monofiletycznosc tego rodzaju (a praca Averianova i in. z 2006 r. to rzeczywiscie potwierdza), jest jak najbardziej poprawna. :wink:

: 31 grudnia 2007, o 14:32
autor: Sebastian
Dzięki za pomoc. Jeśli coś jeszcze nie gra (bo na pewno tak jest) proszę piszcie!
Tomasz pisze:Powinno się przyjąć jakomś zasade co to podwójnych literek - spolszczać je na jedną czy pozostawiać ;)
Jako tako istnieje taka zasada. Niemal wszystkie spolszczenia nazw z dwoma takimi samymi literami zawierają tylko jedną (Tyrannosaurus - tyranozaur itp.), ale akurat w wypadku Psittacosaurus obie formy wydają się poprawne, mimo tego, iż przez dwa "tt" jest częściej używana. Spolszczenia nazw z dwoma literami istnieją także w wypadku kiedy nazwa pochodzi od nazwiska, imienia, nazwy miasta lub regionu. PRzykładem jest Dollodon, którego polska nazwa to także dollodon, a nie dolodon- pochodzi od nazwiska Dollo :)

: 31 grudnia 2007, o 15:06
autor: Tomasz
mimo tego, iż przez dwa "tt" jest częściej używana.
A mi się wręcz wydaje, że nazwa psitakozaur jest częściej używana :) przykłądy: polska wikipedia - 1 i 2, internetowa encyklopedia WIEM ;) :D

: 31 grudnia 2007, o 15:43
autor: Sebastian
Polska wiki zdążyła już zasłynąć z wielu błędów i wpadek, o których redaktorzy nie mają nawet pojęcia. Wiki osłużyła się nazwą psitakozaur na wzór tyranozaura. Należę do wikipedystów i staram się już zamieszczać poprawne artykuły- Cetartiodactyla, Laurasiatheria, Whippomorpha, Tygrys, Cetruminanta, Yamaceratops i wiele wiele innych. Psit(t)akozaura nie będe tam opisywał, bo uważam, że encyklopedia powinna zawierać najwazniejsze informacje (ale i tak teksty wikipedii, w tym również ten, można odnieść do dziesiątek innych zwierząt), a obszerniejsze zamieszczone powinny być w serwisach takich jak ten. Psittakozaur czy psitakozaur- nie robi żadnej różnicy. Obie formy są poprawne i nie ma się co spierać, a dla spójności w opisie została użyta jedna :wink:

: 31 grudnia 2007, o 21:05
autor: d_m
acetabulum (tzw. biodrowe oczodoły)
Acetabulum po polsku to panewka stawu biodrowego.

: 1 stycznia 2008, o 13:26
autor: Sebastian
Dzięki- mam nadzieję, że już wszystko poprawiłem ,ale jeśli..... to koniecznie napiszcie. Mam tylko małą prośbę- mógłby mi ktoś wytłumaczyć dlaczego P. sibiricus uważany jest za odrębny takson na podstawie kilku bardziej zaawansowanych cech czaszki, a inni wliczają go do Psittacosaurus argumentując to jego monofiletycznością :?:

: 1 stycznia 2008, o 14:25
autor: Daniel Madzia
Sebastian pisze:Mam tylko małą prośbę- mógłby mi ktoś wytłumaczyć dlaczego P. sibiricus uważany jest za odrębny takson na podstawie kilku bardziej zaawansowanych cech czaszki, a inni wliczają go do Psittacosaurus argumentując to jego monofiletycznością :?:
Po prostu kwestia splitterstwa/lumperstwa. Zadnej wielkiej filozofii w tym nie szukaj. ;)

BTW, monofiletycznoscia zdaje sie argumentowalem tylko ja (poslugujac sie wynikami pracy Averianova i innych z 2006 r.), bo wydaje mi sie, ze skoro wg analizy jest ten gatunek psittakozaurem, to nie ma sensu tworzyc dla niego nowego rodzaju. Inna analiza oczywiscie moze uznac P. sibiricus za odrebny rodzaj - wtedy bylby ten gatunek "nazewnatrz" rodzaju Psittacosaurus, ale takiej analizy na razie nie widzialem (co nie znaczy oczywiscie, ze taka nie istnieje ;)).

: 26 maja 2008, o 14:36
autor: Tomasz
Protiguanodon mongoliense
Czy nie powinno być "Protiguanodon mongoliensis"? (pewien nie jestem - sugeruje się dinodatą)
region Xinjiang
>"Region Autonomiczny Sinkiang"
została odnaleziona w Guyang w Mongolii Wewnętrznej (Chiny)
>>"została odnaleziona nieopodal wsi Guyang w Mongolii Wewnętrznej (Chiny)" ;)

: 16 czerwca 2008, o 14:22
autor: Daniel Madzia
Daniel Madzia pisze:Chcialem tylko podkreslic, ze wliczanie tego gatunku do rodzaju Psittacosaurus, w wypadku, ze analiza kladystyczna potwierdza monofiletycznosc tego rodzaju (a praca Averianova i in. z 2006 r. to rzeczywiscie potwierdza), jest jak najbardziej poprawna. :wink:
BTW, to, czy rodzaj jest monofiletyczny czy nie, nie jest w ogole wazne. Przepraszam za zamieszanie. Cala kwestia "monofiletycznego rodzaju" brzmi oczywiscie logicznie i jest nawet czesto stosowana w literaturze naukowej. W rzeczywistosci jednak chodzi o absolutnie zbedne "pojecie", poniewaz w wypadku, ze rodzaj musialby byc monofiletyczny (czyli bylby kladem, a nie jest), przodek nie nalezalby do zadnego rodzaju, a potomek bylby zawsze psittakozaurem...

Nie wiem czy wiadomo, o co mi chodzi. Jesli nie pisze zrozumiale, prosze zwrocic mi na to uwage. ;)

: 27 sierpnia 2008, o 12:49
autor: hanys
Jeszcze to
Nie jest to pewne ponieważ szczątki tego niepewnego dinozaura

przecinek

Re: [OPIS] Psittacosaurus (psittakozaur)

: 18 marca 2010, o 19:36
autor: szerman
Sebastian pisze:Psittakozaur pozostaje jak dotąd jednym z najbardziej poznanych dinozaurów.

najlepiej
Sebastian pisze:Ponadto kości jugale posiadają poprzeczne wyrostki tworzące tzw. "róg", który występuję także u gatunków P. sibiricus i P. lujiatunensis.

kości jarzmowe/policzkowe
Sebastian pisze:Gatunek ten odróżnia się kością jugale z frontalnie zakończonym wyrostkiem.

j/w
Sebastian pisze:Psitakozaur ten znany jest z czterech kompletnych czaszek i jednego (powiązanego z nimi) szkieletu

Psittakozaur
Sebastian pisze:Kostne wyrostki kości jugale są natomiast dłuższe niż u P. sinensis, P. lujiatunensis i P. xinjiangensis.

Sebastian pisze:"Postkrania" (szkielet pozaczaszkowy) jest u niego prawie cztery razy mniejsza, a widoczne juĹź u psitakozaurydĂłw

psittakozaurydĂłw
Sebastian pisze:Zęby tajlandzkiego psitatkozaura są mniejsze niż u Psittacosaurus mongoliensis

psittakozaura

Re: [OPIS] Psittacosaurus (psittakozaur)

: 29 kwietnia 2019, o 19:11
autor: Suchomim
Poprawa: http://encyklopedia.dinozaury.com/wiki/Psittacosaurus

Jeszcze jest trochę do napisania, ale postanowiłem już wrzucić. No i do sprawdzenia jest Luanpingosaurus (trudno jest cokolwiek o nim znaleźć, wrzuciłem więc tylko z opisu Sebastiana) i może też Psittacosaurus “chaoyoungi” (jest króciutka wzmianka tutaj - https://doi.org/10.1016/j.jseaes.2005.07.006 - ale różni się to od wersji Sebastiana).

Re: [OPIS] Psittacosaurus (psittakozaur)

: 29 kwietnia 2019, o 19:50
autor: Kamil Kamiński
Przeczytam opis na spokojnie jutro, ale już teraz wygląda imponująco. Brawo! :)

Re: [OPIS] Psittacosaurus (psittakozaur)

: 29 kwietnia 2019, o 20:31
autor: Dino
Wielki nieobecny, z rozmachem! też postaram się przeczytać na dniach.